چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری در سال­‌های اخبر برای ما اسمی مساوی با جبهه جنگ دارد. صدای انواع بمب­‌های دستی از چندین روز قبل به گوش می­‌رسد و باید حسابی اعضا و جوارحت را بچسبی تا از این ماجرا جان سالم به در ببری. ولی در واقع ماهیت و ذات چهارشنبه ­سوری به این منوال نبوده است و آگاهی بیشتر در مورد چهارشنبه سوری ما را به سمت واقعیت ماجرا می­‌برد.

زمان چهارشنبه سوری

در آخرین شب چهارشنبه سال یا به عبارتی غروب آخرین سه ­شنبه سال مراسم چهارشنبه سوری برگزار می­‌گردد و به عبارتی وداع با آخرین شب چهارشنبه سال است.

واژه چهارشنبه سوری

نزدیک­‌ترین تعبیر از ترکیب چهارشنبه­ سوری به این شکل است که این واژه از دو کلمه چهارشنبه و سور تشکیل شده است. سور در زبان کردی و لری به معنی سرخ است و به عبارتی چهارشنبه سوری به معنی چهارشنبه سرخ در می­‌آید. این سرخی از همان آتشی ریشه می‌­گیرد که در دل این شب به پا داشته می‌­شود.

تاریخچه چهارشنبه سوری

آتش همواره در بین ایرانیان نماد پاکی و طهارت بوده است. این موضوع برافروختن آتش اشاراتی به عبور سیاوش از آتش نیز می‌تواند داشته باشد و در کل برافروختن آتش بازمانده سنتی است که سال نو را آتش‌­افروزی بالای بام‌­ها اعلام می‌­کردند. در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که این اشاره­‌ها نشان‌دهنده کهن بودن جشن چهارشنبه سوری است. مراسم سنتی چهارشنبه سوری از قدیم­‌الایام در بین ایرانیان به عنوان رسمی مهم اجرا می‌­شد.

 مراسم

مهم­‌ترین و اساسی‌­ترین کاری که در شب چهارشنبه سوری انجام می­‌شود برافروختن آتش است.
با آتش و کنار زدن تاریکی از دل شب به پیشواز بهار می‌­رویم و تمام سیاهی و زشتی­‌ها را به دامن آتش می­‌اندازیم.
عموما از چند روز قبل هیزم و موادی که برای آتش زدن احتیاج است آماده می‌­شود و در شب چهارشنبه‌سوری آتشی به میان می‌­آورد.
یکی از رسم­‌های معمول پریدن از روی آتش است، این پریدن درحالیست که جمله :

«سرخی تو از من، زردی من از تو»

خوانده می­‌شود.
اعتقاد بر این است که با این کار بیماری­‌ها از فرد به دور می­‌شود.
در بسیاری از مناطق هم دختران جوان پریدن از روی آتش را دلیلی بر باز شدن بخت می‌دانند.

قاشق زنی

از رسوم قدیمی دیگری که در چهارشنبه سوری از قدیم اجرا می­‌شد رسم قاشق­زنی است.
در این رسم دختران و پسران جوان برای آن که شناسایی نشوند چادر سر می‌کنند و با قاشق و ظرف دم در دوستان و همسایگان می­‌روند. صاحب‌خانه با شنیدن صدای قاشق متوجه حضور افراد در پشت در می­‌شود و کاسه این افراد را با شیرینی یا میوه پر می‌­کند. احتمالاً آیین قاشق‌زنی برگرفته از این عقیده است که ارواح نیک درگذشتگان در رستاخیز آخر سال به میان زندگان بازگشته و به شکل افرادی که رویشان پوشیده‌است به خانه بازماندگان سر می‌زنند و زندگان برای یادبود و برکت به آنان هدیه‌ای می‌دهند.

شال‌­اندازی

این رسم که هنوز در بعضی از روستاها اجرا می‌شود به این شکل است که جوانان چند شال بلند حریر و پارچه­‌ای را به هم وصل می­‌کنند و از پشت بام‌­ها یا دودکش خانه‌­ها به پایین می­اندازند. صاحبخانه با دیدن شال یا شنیدن صدای سرفه شیرینی یا میوه‌­ای را که از قبل آماده کرده درون شال می‌بندد تا این خلعت را بالا بکشند.

از رسوم فرعی دیگری که در این مراسم وجود داشته است می‌­توان به فال‌­گوشی و گره­‌گشایی و کوزه‌شکنی اشاره کرد.
بعضی از این رسوم به باد فراموشی سپرده شده‌­اند و برخی دیگر هنوز در برخی از استان‌ها رواج اندکی دارند.

در انتها…

آن جبهه جنگی که امروزه به عنوان چهارشنبه سوری شاهدش هستیم هیچ بویی از اصالت نبرده است.
و بیشتر از هرچیزی بجای اینکه پیشوازی برای بهار باشد، سرآغاز آتش‌­سوزی، انفجار و مشکلات زیادی برای افراد می­‌شود.
به آرامش که یک خانواده کنار جرقه­‌های آتش می­‌تواند داشته باشد فکر کنید، به آتش‌­بازی­‌ها و غصه‌­هایی که می‌­توان مانند هیزم به این آتش ریخت و خاکسترشان کرد.

چهارشنبه‌سوری سالیان درازی­ست که رسم محبوب ایرانی‌ها قبل از شروع سال نوست.
چه نکو خواهد بود اگر اصالت به خودش بگیرد و نوید بخش طهارت و پاکی سال جدید باشد.