پروژه شهر آینده‌نگرانه ۸.۸ تریلیون دلاری عربستان در آستانه فروپاشی

طرح جاه‌طلبانه نئوم که یک شهر آینده‌نگرانه ۸.۸ تریلیون دلاری است، با بحران‌های مالی، فنی و مدیریتی روبه‌رو شده.

به نظر می‌رسد پروژه نئوم (Neom)، طرح فوق‌العاده پرهزینه و جاه‌طلبانه عربستان سعودی برای ساخت شهری فوق‌مدرن در سواحل دریای سرخ، با مشکلات جدی روبه‌رو شده و در آستانه شکست قرار دارد. به گزارش فایننشال تایمز، منابع ارشد درون پروژه از سردرگمی، ناکارآمدی و احتمال توقف کامل این طرح خبر داده‌اند.

نئوم در ابتدا قرار بود مجموعه‌ای از شهرهای آینده‌نگر با معماری خیره‌کننده و فناوری‌های نو باشد. در مرکز این پروژه، شهری به نام لاین (The Line) طراحی شده است به طول ۱۰۵ مایل (۱۶۹ کیلومتر) که توسعه‌دهندگان وعده داده بودند تا سال ۲۰۳۰ میزبان ۹ میلیون نفر باشد.

لاین با طراحی‌های عجیب شناخته می‌شود؛ از جمله ساختمانی معلق به نام لوستر (The Chandelier) که قرار بود از پلی در ارتفاع چندصد متری زمین آویزان شود. یکی از معماران پروژه گفته است:

به طارق قدومی، مدیر اجرایی لاین، هشدار دادم که آویزان کردن ساختمانی ۳۰ طبقه در این ارتفاع تقریباً غیرممکن است. زمین در حال چرخش است و برج‌ها نوسان دارند؛ این سازه می‌تواند مانند آونگ حرکت کند، سرعت بگیرد و در نهایت فروبپاشد.

با وجود بیش از ۵۰ میلیارد دلار هزینه انجام‌شده، پیشرفت فیزیکی پروژه بسیار اندک بوده و بیابان‌های محل احداث پر از گودال و سازه‌های نیمه‌تمام است. گفته می‌شود شاهزاده محمد بن سلمان، رئیس شورای نئوم، مقیاس مرحله نخست پروژه را به‌طور چشمگیری کاهش داده است.

در واکنش به گزارش فایننشال تایمز، شرکت نئوم اعلام کرده است: لاین همچنان اولویتی راهبردی است و در آینده الگویی تازه برای بشریت در نحوه زندگی ارائه خواهد داد، اما آن را پروژه‌ای چندنسلی با مقیاسی بی‌سابقه و پیچیدگی فراوان توصیف کرد.کارکنان پروژه اما دیدگاه متفاوتی دارند. بسیاری از آنان در گفت‌وگو با این رسانه گفته‌اند:

تنها مسئله زمان است تا پروژه رسما متوقف شود. هرچند بخش‌هایی از لاین از نظر فنی هنوز قابل ساخت است، اما هیچ تضمینی برای تأمین مالی وجود ندارد. سرعت ساخت‌وساز در سراسر نئوم کاهش یافته و تنها برخی زیرپروژه‌ها مانند تفریحگاه کوهستانی تروجنا (Trojena)، محل برگزاری بازی‌های زمستانی آسیایی ۲۰۲۹، همچنان فعال هستند.

یکی از کارکنان سابق نئوم گفته است:

همه می‌دانند این پروژه عملی نخواهد شد؛ فقط باید راهی یافت تا محمد بن سلمان را به صورت تدریجی در جریان این واقعیت قرار دهند.

فایننشال تایمز متذکر شده که کمبود سرمایه‌گذاری بزرگ‌ترین مانع نئوم است. مدیران ارشد به‌طور مداوم خواستار بودجه بیشتر بودند، اما لاین با دیگر طرح‌های نئوم در رقابت بود. برخی خانواده‌های ثروتمند سعودی سرمایه‌گذاری محدودی انجام داده‌اند، اما سرمایه‌گذاران خارجی مورد انتظار عربستان هرگز وارد پروژه نشدند.

یکی از مدیران ارشد ساخت‌وساز نیز تأکید کرده است:

بعید می‌داندم لاین هیچ‌گاه ساخته شود.

این وضعیت می‌تواند به وجهه بین‌المللی عربستان ضربه‌ای جدی وارد کند. کشوری که یکی از متحدان نزدیک آمریکا در خاورمیانه محسوب می‌شود اما سال‌هاست با چالش‌های حقوق بشری و تصویر منفی جهانی دست‌وپنجه نرم می‌کند. نئوم در واقع تلاشی برای بازسازی این تصویر و نشان دادن چهره‌ای مدرن‌تر از پادشاهی سعودی بود؛ چهره‌ای مبتنی بر فناوری، هوش مصنوعی و انرژی‌های پاک. اما اکنون، این پروژه بیش از هر چیز به نمادی از ناکامی در مدرن‌سازی و ناتوانی عربستان در کنار گذاشتن ساختارهای سنتی تبدیل شده است.

هم‌زمان، هزاران کارگر مهاجر در روند ساخت نئوم مشغول‌اند؛ کارگرانی که بر اساس گزارش دیدبان حقوق بشر (Human Rights Watch)، بسیاری از آن‌ها جان خود را در این مسیر از دست داده‌اند. به نظر می‌رسد جاه‌طلبی‌های بی‌حد در کنار فشار انسانی، چهره‌ای تاریک از پروژه‌ای ترسیم کرده که قرار بود نماد آینده باشد.

در حالی که بلندپروازی‌های شهری عربستان در بیابان‌های نئوم به بن‌بست خورده، راهبرد دوم ریاض یعنی سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی هوش مصنوعی و مراکز داده ظاهراً موفق‌تر پیش می‌رود. دولت سعودی اکنون می‌کوشد با تبدیل شدن به مرکز زیرساختی فناوری در خاورمیانه، خود را در اقتصاد دیجیتال جهانی تثبیت کند. شاید این مسیر، واقع‌بینانه‌تر از رؤیای شهری چند تریلیون دلاری باشد که هنوز حتی از دل خاک سر برنیاورده است.