خشکی چشم و راه های خلاص شدن از آن

خشکی چشم سندرمی است ، که به نام کراتوکنژنکتیویت سیکا هم شناخته می‌شود، یک وضعیت شایع است که زمانی رخ می‌دهد که چشم‌ها ترشح کافی اشک نکنند یا اشک‌ها به سرعت تبخیر شوند. این وضعیت می‌تواند در افرادی از هر سنی رخ دهد، اما در بزرگسالان بیشتر مشاهده می‌شود. تغییرات در سبک زندگی می‌تواند بسیار موثر باشند، اما در موارد شدید، نیاز به دارو یا جراحی وجود دارد.

 علائم ممکن شامل درد یا عدم راحتی چشم، دید کم و حساسیت به نور هستند.

این مقاله علائم و علت های خشک شدن چشم را تشریح می کند و برخی از عوامل خطر این بیماری را مورد بحث قرار می دهد. ما همچنین اطلاعاتی در مورد تشخیص، درمان و پیشگیری از خشکی چشم را ارائه خواهیم کرد و برخی از عوارض احتمالی این بیماری را مورد بحث قرار می دهیم.

 علائم 

علائم سندرم چشم خشک ممکن است در شدت متفاوتی مشاهده شود و ممکن است شامل قرمزی، درد یا حس ذرات موجود در چشم‌ها باشد. برخی از افراد ممکن است به دلیل تلاش چشم‌ها برای جبران خشکی، تولید اشک بیش از حد داشته باشند. همچنین، حس سوزش یا سوختگی در چشم‌ها نیز یک شکایت رایج است.

علامت دیگر حضور مخاط رشته‌ای درون یا اطراف چشم‌ها است. این می‌تواند عدم راحتی و تأثیری بر روشنایی دید داشته باشد. افراد مبتلا به سندرم چشم خشک ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به دود، باد یا نورهای روشن داشته باشند که می‌تواند علائم آن‌ها را تشدید کند.

تاری دید، به ویژه به پایان روز، یک علامت شایع دیگر است. برخی افراد ممکن است دید دوتایی داشته باشند یا پس از خواندن یا انجام وظایف بصری حتی به مدت کوتاه، خستگی چشم را تجربه کنند. دشواری در باز نگه داشتن چشم‌ها یا عدم راحتی در استفاده از لنزهای تماسی نیز از علائم گزارش شده است.

در موارد شدیدتر، افراد ممکن است درد شدید چشم تجربه کنند که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی و فعالیت‌های روزانه آن‌ها داشته باشد. این می‌تواند منجر به احساس اضطراب و ناامیدی شود.

مهم است بدانید که خشکی چشم می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، از جمله عوامل محیطی (مانند آب و هوای خشک و بادآلود)، تغییرات هورمونی، برخی از داروها، پیری و برخی از بیماری‌های زمینه ای مانند اختلالات ایمنی خودآنتی‌بدن یا بیماری‌های سیستمیک.

 علت ها 

چشمان سالم دارای یک لایه مداوم از “فیلم اشکی” هستند که یک غشاء مایع است که دید روشن را فراهم می‌کند و جلوی خشک شدن چشم‌ها را می‌گیرد. در ادامه به علل اصلی چشم خشک و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازیم.

علل اصلی چشم خشک شامل تولید ناکافی اشک و عدم توازن در ترکیب اشک هستند. این مشکل ممکن است ناشی از تبخیر سریع اشک‌ها باشد که به دلیل عدم توازن در ترکیب اشک رخ می‌دهد.

 عدم تعادل در مخلوط اشک 

فیلم اشکی از سه لایه تشکیل شده است: روغن، آب و مخاط. هر یک از این لایه‌ها می‌تواند به علت مشکلات مختلف، باعث علائم چشم خشک شود.

لایه بالایی

لایه بالای ترکیب اشکی شامل روغنی است که توسط غده‌های میبومی در لبه‌های پلک‌ها تولید می‌شود. این روغن‌ها به سطح اشک کمک می‌کنند و سرعت تبخیر اشک را کاهش می‌دهند. اگر سطوح تولید روغن ناصحیح باشد، ممکن است تبخیر سریع اشک رخ دهد.

بعضی شرایط می‌توانند غده‌های مایبومی را مسدود کنند و تولید روغن را متوقف کنند که این باعث شدیدتر شدن چشم خشک می‌شود. مثال‌هایی از این شرایط عبارتند از بلفاریتیس (التهاب پلک) و رزاسها (التهاب پوستی).

لایه میانی

لایه میانی ترکیب اشکی ضخیم‌ترین لایه است و شامل آب و نمک است که از غده‌های اشکی یا “لاکریمونال” ترشح می‌شود. آب و نمک‌ها به تمیز کردن چشم‌ها و حفظ رطوبت آنها کمک می‌کنند. مشکلات در این لایه می‌تواند باعث عدم پایداری فیلم اشکی شود.

مشکلات لایه میانی می تواند منجر به ناپایداری لایه اشکی شود. اگر لایه میانی بیش از حد نازک باشد، لایه های روغن و مخاط ممکن است با یکدیگر تماس داشته باشند و در نتیجه ترشح رشته ای ایجاد شود که مشخصه خشکی چشم است.

لایه داخلی

لایه داخلی از مخاط تشکیل شده است که اشک را قادر می سازد تا به طور یکنواخت روی چشم ها پخش شود. مشکلات لایه داخلی می تواند منجر به ایجاد پوسته های خشک روی قرنیه شود که غشای شفافی است که در جلوی عنبیه و مردمک چشم قرار می گیرد.

علاوه بر این، تا سن 50 سالگی، تولید اشک در بدن کاهش می‌یابد. اگر تولید اشک به یک نقطه خاصی کاهش یابد، چشمان ممکن است خشک شده و به راحتی تحریک و التهاب پذیر شوند. این مشکل به طور عمده در زنان، به خصوص پس از یائسگی، رخ می‌دهد.

 عوامل خطر برای خشکی چشم 

در ادامه، برخی از عواملی که ممکن است خطر ابتلا به چشم خشک را در افراد افزایش دهند، آورده شده است.

 مشکلات پلکی 

هر بار که یک فرد چشمان خود را می‌بندد، پلکانش نازلی از اشک را روی سطح چشمان پخش می‌کند. مشکلات پلک می‌توانند بر حرکت پلکانش تأثیر بگذارند و باعث شود اشک‌ها به طور یکنواخت روی چشمان پخش نشوند. به عنوان مثال:

• اکتروپیون، که به معنای بیرون برگشتن پلک است.
• انتروپیون، که به معنای داخل برگشتن پلک است.
• بلفاریتیس، که به معنای التهاب پلک است.

استفاده از لنزهای تماسی نیز می‌تواند بر حرکت پلک ها تأثیر بگذارد و باعث خشکی چشمان شود.

سایر بیماری‌های پزشکی

بعضی از بیماری‌های پزشکی می‌توانند تولید اشک را کاهش دهند. به عنوان مثال:

• کمبود ویتامین A
• بیماری‌های ایمنی‌ای مانند:
  • سندرم شوگرن
  • لوپوس
  • اسکلروم
  • التهاب مفاصل روماتوئید
• دیابت
• درمان با رادیوتراپی

عوامل محیطی

در ادامه به بررسی عوامل محیطی خواهیم پرداخت که می‌توانند سبب خشک شدن چشمان شوند. با شناخت این عوامل و اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توانید از آن جلوگیری کنید.

1. عوامل آب و هوایی:
   آب و هوای خشک، گرم یا بادی می‌تواند سرعت تبخیر اشک را افزایش دهد. برای مقابله با این عوامل، می‌توانید از روش‌های مرطوب‌کننده چشم، استفاده از عینک آفتابی و محافظت از چشمان با استفاده از عینک محافظ استفاده کنید.
2. گرمایش داخلی یا تهویه مطبوع:
   استفاده از سیستم‌های گرمایش داخلی یا تهویه مطبوع می‌تواند باعث کاهش رطوبت هوا و خشک شدن چشمان شود. در این موارد، استفاده از رطوبت‌دهنده هوا و نگهداری رطوبت مناسب در محیط می‌تواند مفید باشد.
3. ارتفاع بالا:
   در مکان‌های با ارتفاع بالا، رطوبت هوا کاهش یافته و میزان تبخیر اشک افزایش می‌یابد. در صورت امکان، مصرف مایعات بیشتر و افزایش مرطوبیت هوا در این محیط‌ها توصیه می‌شود.
4. تماس با دود:
   تماس مستقیم با دود سیگار یا دیگر منابع دودی می‌تواند چشمان را تحریک کرده و باعث خشکی آن‌ها شود. در صورت امکان، اجتناب از تماس با دود و قرار گرفتن در محیط‌های پاکتر به چشمان کمک خواهد کرد.

به علاوه، عوامل محیطی دیگری همچون استفاده از نمایشگر کامپیوتر، مطالعه مداوم و رانندگی نیز می‌توانند تمرکز بصری را افزایش داده و سرعت چشمک زدن را کاهش دهند. در صورت استفاده طولانی ممکن است باعث خشک شدن چشم شوند.

عوامل دارویی

مصرف داروها و استفاده از روش های پزشکی زیر می توانند باعث خشک شدن چشم یا افزایش بیش از حد ترشح اشک شوند:

• برخی از دیورتیک ها
• آنتی هیستامین ها
• ضد احتقان ها
• قرص های خواب
• مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE).
• قرص های ضد بارداری
• برخی از داروهای ضد افسردگی
• برخی از داروهای آکنه، به ویژه داروهای ایزوترتینوئین
• مورفین و سایر مسکن های مبتنی بر مواد افیونی
• جراحی های انکساری چشم، مانند کراتومیلوزیس درجا با لیزر (LASIK)، 

که ممکن است به طور موقت خطر خشکی چشم را افزایش دهد.

تشخیص خشکی چشم

به منظور تشخیص دقیق ، پزشکان اقداماتی را انجام می دهند که. در ادامه، برخی از این اقدامات را بررسی خواهیم کرد:

1. آزمایش تولید اشک: پزشک می‌تواند با استفاده از روش‌های خاص، میزان تولید اشک توسط چشم‌ها را اندازه‌گیری کند. این آزمایش می‌تواند نشان دهنده نقص در تولید اشک یا کاهش آن باشد.
2. آزمایش تبخیر اشک: در این آزمایش، نرخ تبخیر اشک از سطح چشم‌ها اندازه‌گیری می‌شود. با مقایسه این میزان با میزان تولید اشک، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که مشکل خشکی چشم شما از تبخیر بیش از حد اشک است یا نقص در لایه‌های محافظتی چشم دارید.
   بررسی ساختار پلک‌ها: پزشک ممکن است با استفاده از تجهیزات خاص، ساختار پلک‌ها را بررسی کند. این شامل بررسی وجود لکه‌ها، التهاب‌ها یا نقص در عملکرد پلک‌ها می‌شود.
3. سوابق پزشکی و داروها: پزشک ممکن است سوابق پزشکی شما را بررسی کرده و درباره هر بیماری مزمن، عوامل محیطی، داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، سوال بپرسد. این اطلاعات می‌تواند به پزشک کمک کند تا علل خشکی چشم را بشناسد و درمان مناسب را تجویز کند.

پس از بررسی این اقدامات و دریافت اطلاعات کافی، پزشک قادر خواهد بود تشخیص دقیقی از خشکی چشم شما انجام دهد و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسبی را تعیین کند.

رویکرد های درمانی

هدف درمان عبارت است از:

• بازسازی یا حفظ سطوح مناسب اشکی
• کاهش خشکی و ناراحتی
• حفظ سلامت کلی چشم

بسته به علت ، درمان ممکن است شامل یک یا چندین روش زیر باشد:

• افزودن اشک
• حفظ اشک
• افزایش تولید اشک
• درمان بیماری های زمینه ای
• درمان های خانگی 
• تغییر رژیم غذایی

در زیر، اطلاعات بیشتری درباره این رویکرد ها و سایر روش‌های درمانی کسب خواهیم کرد:

افزودن اشک

درمان خشکی چشم با استفاده از روش افزودن اشک انجام می‌شود. در موارد خفیف، بیمار می‌تواند از قطره‌های اشکی مصنوعی بدون نیاز به نسخه استفاده کند که بهتر است  از داروساز با تجربه محصول مناسب را برای استفاده دریافت کند.

در کل، باید از محصولاتی که حاوی مواد نگهدارنده و افزودنی‌های دیگر هستند خودداری کرد، زیرا ممکن است این مواد بیشتر از حد، چشم‌های خشک را تحریک کنند.

استفاده از قطره‌های چشمی،قبل از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است علائم خشکی چشم را شدت بدهد، مفید است. 

حفظ اشک

هدف از روش حفظ اشک، نگه داشتن اشک‌ها در داخل چشم به مدت بیشتری است تا از خشک شدن چشم جلوگیری شود. برای این منظور، می‌توان مجاری اشکی را که اشک‌ها از آن‌جا خارج می‌شوند، مسدود کرد.

یک راه حل موقت شامل استفاده از پلاگ‌های سیلیکونی یا ژلی است که مجاری اشکی را مسدود می‌کنند. راه حلی دائمی‌تر شامل جراحی بستن مجاری اشکی است.

افزایش تولید اشک

پزشک بر اساس تشخیص خود می تواند قطره‌های چشمی را برای افزایش تولید اشک تجویز کند. افرادی که از خشکی چشم شدید و مزمن رنج می‌برند، ممکن است نیاز به سیکلوسپورین دهانی (Restasis, Ceqa) یا لیفت کرست (Xiidra) داشته باشند.

درمان خشکی چشم به دلیل بیماری های زمینه ای

نحوه برخورد پزشکان با با بیماری های زمینه ای که می تواند باعث خشکی چشم شود به بیماری بستگی دارد. به عنوان مثال، آنها ممکن است آنتی بیوتیک های موضعی یا خوراکی را برای درمان بلفاریت باکتریایی تجویز کنند، یا برنامه درمانی فرد را برای یک بیماری خودایمنی برای کنترل بهتر خشکی چشم تغییر دهند. 

روش‌های درمان خانگی

به علاوه از مداخلات پزشکی، برخی از روش‌های درمان خانگی می‌توانند به کاهش علائم چشم خشک کمک کنند.

• بهداشت لبه چشم یک جنبه مهم از مراقبت در خانه است. پزشکان ممکن است توصیه کنند که لبه‌های چشم را با یک محلول پاک‌کننده تجویزی تمیز کنید تا روغن و باکتری‌ها را به طور موثری حذف کنید که می‌تواند به علائم چشم خشک منجر شود.
• استفاده از کمپرس آب گرم بر روی لبه چشم می‌تواند تسکین درد و تورم مرتبط با چشم خشک فراهم کند. گرما بهبود گردش خون را تسهیل کرده و چشم‌ها را آرام کند.
• ماساژ ملایم لبه چشم نیز می‌تواند به تحریک غده‌های روغنی در لبه چشم کمک کرده و تولید اشک طبیعی را تحریک کند و خشکی را کاهش دهد.

لازم به ذکر است که اگرچه این روش‌های درمان خانگی می‌توانند تسکین موقتی را فراهم کنند، مشاوره با یک پزشک حرفه‌ای برای تشخیص دقیق و برنامه درمان مناسب بسیار مهم است.

تغییرات رژیم غذایی 

با توجه به موسسه ملی چشم پزشکی (NEI)، کمبود ویتامین A یا اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند خطر ابتلا به چشم خشک را افزایش دهد. از طرف دیگر، تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف مکمل‌های ویتامین A یا اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است در درمان موارد موجود چشم خشک موثر باشد.

یک مطالعه کوچک در سال 2019 با مشارکت 30 مرد مبتلا به چشم خشک نشان داد که مصرف مکمل ویتامین A در مدت کوتاه، کیفیت اشک را بهبود می‌بخشد اما مقدار اشک را تغییر نمی‌دهد. نویسندگان این مطالعه خاطر نشان کردند که برای تعیین اثربخشی مصرف مکمل ویتامین A در چشم خشک، نیاز به انجام مطالعات بزرگ‌مقیاس بیشتری است.

منابع غنی از ویتامین A عبارتند از:

• کبد
• ماهی چرب
• تخم مرغ
• پنیر
• شیر و ماست
• سبزیجات قرمز
• سبزیجات برگی

یک متا تحلیل در سال 2019 از 17 آزمایش بالینی تصادفی نشان داد که مصرف مکمل اسیدهای چرب امگا 3 به طور قابل توجهی نشانه‌ها و علائم بیماری چشم خشک را نسبت به دوز مکمل شبه دارو بهبود بخشید. نویسندگان این مطالعه نتیجه گرفتند که مکمل اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند درمان موثری برای چشم خشک باشد.

منابع غنی از اسیدهای چرب امگا 3 عبارتند از:

• ماهی چرب
• دریایی
• تخم کتان
• سویا
• روغن کنجد

با توجه به این دستورالعمل‌ها، تغییرات در رژیم غذایی خود را به گونه‌ای ایجاد کنید که شامل این منابع غذایی باشد تا به بهبود و مدیریت چشم خشک کمک کند.

نور پرتوهای شدید (IPL)
نور پرتوهای شدید یک روش درمانی است که از طریق استفاده از نور پرتوهای قوی با طیف گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نورها به صورت پالسی تولید می‌شوند و بر روی منطقه مورد نظر تمرکز می‌کنند. استفاده از نور پرتوهای شدید به عنوان یک روش درمانی برای چشم خشک در نتیجه اختلال غده میبوم (meibomian) مورد توجه قرار گرفته است. این روش معمولاً توسط یک پزشک متخصص در دفتر یا کلینیک خود انجام می‌شود. نور پرتوهای شدید به طور مستقیم بر روی غده میبوم تاثیر می‌گذارد و میتواند به بهبود ترشح چربی و عملکرد غده کمک کند. این روش معمولاً به عنوان یکی از روش های درمانی تکمیلی برای چشم خشک در نظر گرفته می‌شود.

جراحی
در برخی از موارد چشم خشک ممکن است به علت مشکلات مکانیکی در پلک‌ها ناشی شود. در این موارد، جراحی می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی مطرح شود. یکی از مشکلات مکانیکی مرتبط با چشم خشک، لخت شدن پلک‌های پایینی است که باعث جاری شدن اشک نمی‌شود و این ممکن است باعث خشکی چشم شود. در این صورت، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند تا پلک‌های پایینی را اصلاح کند و فعالیت غده‌های اشکی را بهبود بخشد. جراحی های دیگری نیز ممکن است در برخی موارد خاص چشم خشک مورد استفاده قرار گیرند، اما نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک پزشک تخصصی و مشورت با او دارند.

پیشگیری

انجمن اپتومتری آمریکا (American Optometric Association) راهکارهای زیر را برای کمک به پیشگیری از چشم خشک پیشنهاد می‌دهد:

• پلک زدن منظم در هنگام مطالعه یا نگاه ثابت به صفحه کامپیوتر برای مدت زمان طولانی.
• استفاده از عینک آفتابی در فضای باز برای محافظت در برابر علل اقلیمی چشم خشک.
• استفاده از رطوبت‌دهنده برای افزایش رطوبت درونی در محل کار و خانه.
• مصرف مقدار کافی آب برای جلوگیری از خشکی بدن.
• مشورت با پزشک درباره مکمل‌هایی که برای درمان چشم خشک مصرف شوند.

عوارض

بسیاری از موارد خفیف چشم خشک عوارضی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، موارد شدید یا مزمن ممکن است منجر به عوارضی مانند التهاب ملتحمه یا زخم و یا آسیب دائمی به قرنیه شود.

التهاب ملتحمه عبارت است از التهاب و ورم ملتحمه، که پوشش نازک و شفافی است که سفیدی چشم را پوشش می‌دهد. بیشتر موارد التهاب ملتحمه با درمان مناسب بهبود می‌یابند. با این حال، موارد شدید می‌توانند عوارض جدی مانند نابینایی را ایجاد کنند.

زخم و آسیب به قرنیه می‌تواند علاوه بر درد، تغییرات دائمی در دید فرد را نیز ایجاد کند.

علائم التهاب ملتحمه و آسیب قرنیه ممکن است شبیه به علائم چشم خشک باشند. اگر فرد علائم مشکوکی مانند درد شدید یا تشدید شدن درد چشم یا تغییرات در دید تجربه کند، باید به طور فوری به پزشک مراجعه کند.

اینستاگرام ما