چرا با افزایش سن کوتاه‌تر می‌شویم؟

آیا تا به حال دقت کرده‌اید که قد برخی افراد با گذشت زمان و افزایش سن، کوتاه‌تر می‌شود؟ بعضی‌ها ممکن است در زمان پیری، خمیده شوند و حتی چند سانتی‌متر از قدشان نیز کاهش یابد. اما چه عواملی باعث می‌شود که قد ما با افزایش سن کوتاه‌تر شود؟

به نظر می‌رسد که علت کوتاهی قد با افزایش سن، ترکیبی از تحلیل‌رفتن استخوان‌ها، نازک‌شدن غضروف‌ها و کاهش توده‌ی ماهیچه‌ای بدن است. اما سرعت وقوع این فرآیندها به عوامل مختلفی مانند ژنتیک، تغذیه و میزان فعالیت بدنی فرد در طول زندگی‌اش بستگی دارد.

ماریان هانان، همه‌گیرشناس در دانشکده پزشکی هاروارد که در زمینه‌ی افزایش سن پژوهش می‌کند، به لایوساینس گفت: «ما از نظر زیستی به شیوه‌های مختلفی پیر می‌شویم.»

مطالعه با بررسی افراد بین ۱۷ تا ۹۴ سال، نشان داد که مردان به‌ طور متوسط ۳ سانتی‌متر و زنان ۵ سانتی‌متر از قد خود را بین سنین ۳۰ تا ۷۰ سالگی، از دست داده‌اند. مردان تا سن ۸۰ سالگی، به‌ طور متوسط ۵ سانتی‌متر و زنان ۸ سانتی‌متر کوتاه‌تر شده بودند. کوتاهی قد در سنین پیری، عمدتاً به این دلیل است که استخوان‌های ما با افزایش سن شروع به تحلیل‌رفتن می‌کنند.

تشکیل استخوان‌ها از حدود هفته‌ی هشتم بارداری آغاز می‌شود و تا اواسط دهه ۲۰ زندگی ادامه دارد. همچنین، استخوان‌ها زمانی که توده‌ی ماهیچه‌ای بیشتری را میزبانی می‌کنند، متراکم‌تر می‌شوند. رشد ماهیچه‌ها، به تولید فیبرهای کلاژنی منجر می‌شود که جریان خون موضعی را افزایش و گسترش می‌دهند و این امر، رشد استخوان‌ها را تحریک می‌کند.

رشد استخوان‌ها در حدود سنین ۲۵ تا ۳۰ سالگی به اوج خود می‌رسد و ازبین‌رفتن توده‌های استخوانی نیز در حدود سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی، به تدریج آغاز می‌شود، زیرا استخوان‌های ما سریع‌تر از توانایی بدن برای تولید استخوان جدید تحلیل می‌روند.

هانان می‌گوید: «استخوان‌ها مانند ماتریس، همه به هم متصل هستند.» ماتریس استخوانی، عمدتاً از پروتئین کلاژن و مواد معدنی هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده است. وقتی افراد توده‌ی استخوانی خود را از دست می‌دهند، «این ساختارهای پل‌مانند ضعیف می‌شوند و بارهای کوچک اضافه‌شده به آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد ریزشکستگی‌ها و تجزیه‌ی پل‌های استخوانی کوچک شود.»

تجمع آسیب‌های کوچک استخوانی، می‌تواند باعث ابتلای فرد به پوکی استخوان شود که استخوان‌ها را نازک، شکننده و ضعیف می‌کند.

همچنین، کاهش قد ممکن است به دلیل وضعیت بدنی نامناسب ایجاد شود. خمیدگی یا انحنای شدید رو به جلو در ستون فقرات که به عنوان گوژپشتی حاد یا هایپرکایفوزیس شناخته می‌شود، می‌تواند به ایجاد قوز دائمی در قسمت فوقانی پشت بدن فرد منجر شود و قد را چند سانتی‌متر کوتاه‌تر کند.

هانان می‌افزاید یکی دیگر از دلایل کاهش قد، این است که دیسک‌های غضروفی بین مهره‌ها در اثر آسیب یا خشک‌شدن در طول زمان، نازک و یا دچار فرسایش می‌شوند.

ماهیچه‌های ما نیز ممکن است نقش مهمی را در کاهش قد مرتبط با افزایش سن ایفا کنند. ماهیچه‌ها در افراد مسن، ممکن است تحلیل بروند. این حالت به عنوان کم‌ماهیچگی یا سارکوپنیا شناخته می‌شود. کم‌ماهیچگی با ساختار ضعیف‌تر استخوان‌ها و احتمال بیشتر از‌بین‌رفتن استخوان‌ها مرتبط است. فقدان حمایت توده‌ی ماهیچه‌ای در اطراف تنه (فاصله بین گردن تا کمر)، باعث می‌شود که فرد نتواند به شکل درستی بایستد.

پگی کاوثون، مدیر علمی و همه‌گیرشناس در مرکز پزشکی کالیفرنیا پسفیک، می‌گوید: «ما می‌دانیم که انسان‌ها و در واقع همه‌ی موجودات، با افزایش سن تحلیل می‌روند و ضعیف می‌شوند.»

اما اینکه آیا تضعیف در زمان پیری، باعث کاهش تحرک و در نتیجه، تحلیل ماهیچه‌ها می‌شود و یا اینکه ابتدا ماهیچه‌ها از دست می‌روند و سپس فرد تضعیف می‌شود، دقیقاً مشخص نیست.

به گفته‌ی کاوثون، برخلاف پوکی استخوان که می‌توان آن را با داروهایی مانند «آلندرونیت» درمان کرد، هیچ داروی جادویی برای کم‌ماهیچگی وجود ندارد.

اما راهکارهایی مانند انجام تمرینات بدنی و بهبود تغذیه، کمک‌کننده هستند. کاوثون می‌گوید حتی افراد بسیار مسن نیز می‌توانند ورزش کنند و قدرت جسمی خود را به میزان چشمگیری بهبود بخشند.

همچنین، کاهش قد ممکن است پیامدهای عمده‌ای برای سلامتی به همراه داشته باشد. اگرچه دلیل آن هنوز مشخص نیست، مطالعات متعددی به ارتباط میان کاهش قد و مشکلات جدی سلامتی مانند مشکلات تنفسی و بیماری‌های قلبی عروقی اشاره می‌کنند.

هانان می‌گوید: «می‌توانید کاهش قد را به‌ عنوان زنگ خطر اولیه در نظر بگیرید. اگر افراد متوجه کاهش قد خود بشوند، باید درباره‌ی آن با پزشک یا ارائه‌دهنده‌ی خدمات بهداشتی صحبت کنند.»