نتیجه جامع‌ترین بازبینی مطالعات روی سلامت امواج رادیویی: سرطان مغز هیچ ارتباطی با تلفن همراه ندارد

واحد خبر mobile.ir : چندی پیش «آژانس محافظت از تشعشعات و امنیت هسته‌ای استرالیا»، از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) مأمور به بازبینی جامع معتبرترین مطالعات مربوط به تأثیر امواج رادیویی بر مغز شد. در این پروژه – که به سرپرستی کن کاریپیدیس (Ken Karipidis)، انجام شده – بیش از 5,000 مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. پس از حذف مطالعات ضعیف، سرانجام 63 پژوهش مشاهده‌ای که بین سال‌های 1994 تا 2022 روی افراد انجام شده بود برای بازبینی نهایی انتخاب شدند. نتایج این بازبینی – که اخیرا در پایگاه علمی ScienceDirect منتشر شده – حاکی از آن است که هیچ ارتباطی بین استفاده از تلفن همراه و سرطان مغز یا هر گونه سرطان مربوط به ناحیه سر و گردن وجود ندارد.

در این بازبینی، تمرکز تیم پژوهشی روی سرطان‌های سیستم اعصاب مرکزی (شامل مغز، مننژها یا پرده‌های مغز، غده هیپوفیز و گوش)، تومورهای غده بزاقی و همچنین تومورهای مغزی بوده است. طبق یافته‌های این بازبینی، حتی استفاده طولانی‌مدت (10 سال و بیشتر) و یا میزان استفاده از تلفن همراه (مثلا تعداد تماس‌های صورت گرفته یا مدت زمانی که شخص مشغول کار با تلفن همراه بوده) نیز ارتباط معناداری با ابتلا به سرطان در افراد نداشته است.

کاریپیدیس در ارزیابی پژوهش اخیر می‌گوید: «من کاملا به نتایج‌مان اطمینان دارم. و آنچه در این باره به ما اطمینان کامل بخشیده این حقیقت است که علی‌رغم اوج گرفتن چشمگیر استفاده از تلفن همراه، نرخ ابتلا به تومور مغزی همچنان ثابت مانده است.»

تلفن‌های همراه – مثل هر چیز دیگری که از تکنولوژی بی‌سیم استفاده می‌کند (از جمله لپ‌تاپ‌ها، فرستنده‌های رادیو و تلویزیون و همچنین دکل‌های تلفن همراه) – تشعشعات الکترومغناطیسی با فرکانس رادیویی گسیل می‌کنند. (که امواج رادیویی نیز نامیده می‌شوند) به گفته کاریپیدیس، ذهن مردم با شنیدن کلمه «تشعشع» ناخودآگاه به سمت تشعشعات هسته‌ای می‌رود. و از آنجا که ما تلفن همراه را در مجاورت سر خود استفاده می‌کنیم، همین امر نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند.

کاریپیدیس در توصیف تشعشع می‌گوید: «تشعشع اساسا همان انرژی است که از نقطه‌ای به نقطه دیگر حرکت می‌کند. انواع مختلفی [از تشعشع] وجود دارد، مثل تشعشع فرابنفش خورشید. ما همیشه در محیط روزمره خود در معرض امواج رادیویی با سطح انرژی کم قرار داریم.» البته، درست است که تشعشعات دریافتی از تلفن‌های همراه هنوز کم است، اما در مقایسه با سایر تکنولوژی‌های بی‌سیم به مراتب زیادتر است، زیرا تلفن همراه در نزدیکی سر استفاده می‌شود.

شائبه ارتباط بین تلفن همراه و سرطان از مطالعات سال‌ها قبل – که اولین مطالعه‌ها در این حوزه به شمار می‌رود – نشأت می‌گیرد؛ جایی که پژوهشگران یک گروه از افراد سالم و گروهی دیگر از افراد مبتلا به تومور مغزی را مورد مطالعه قرار داده و از هر دو گروه می‌پرسیدند که در گذشته تا چه اندازه در معرض تلفن همراه بوده‌اند. به گفته کاریپیدیس، نتایج این نوع پژوهش‌ها با سوگیری همراه خواهد بود، زیرا با وجود اینکه گروه افراد سالم اطلاعات درستی را در اختیار قرار می‌دهند، گروه بیمار معمولا در توضیح سابقه در معرض تلفن همراه بودن خود اغراق می‌کنند.

با توجه به اینکه اطلاعات به دست آمده از مطالعات اولیه، از احتمال وجود رابطه بین استفاده طولانی از تلفن همراه و سرطان مغز خبر می‌داد، «آژانس بین‌المللی پژوهش‌های سرطانی» یا به اختصار IARC که وابسته به سازمان بهداشت جهانی است، میدان‌های دارای فرکانس رادیویی مثل میدان‌های تلفن‌های همراه را به عنوان یکی از ریسک‌فاکتورهای احتمالی سرطان تعیین کرد. به گفته کاریپیدیس، این اقدام نگرانی‌های زیادی را در بین عموم مردم ایجاد کرد، اما حقیقت آن است که این طبقه‌بندی، ارزش چندانی ندارد.

نهاد IARC طبقه‌بندی‌های متفاوتی از ریسک‌فاکتورهای سرطان دارد؛ به عنوان مثال مواد سرطان‌زای «قطعی» مثل سیگار، یا مواد سرطان‌زای «احتمالی». زمانی که میدان‌های الکترومغناطیسی با فرکانس رادیویی در سال 2011 به عنوان عامل سرطان‌زای احتمالی تعیین شد، سازمان بهداشت جهانی این عامل را همردیف صدها عامل دیگر قرار داد که سرطان‌زا بودن آنها هنوز نامشخص است، مثل آلوئه‌ورا، ترشی‌جات و یا کار کردن در خشک‌شویی‌ها. البته در آن مقطع زمانی، اظهارنظرهای مبالغه‌آمیز از سوی برخی پزشکان معروف – مثل دکتر چارلی تئو (Charlie Teo)، جراح مغز و اعصاب استرالیایی – نیز در پررنگ‌تر کردن تصمیم IARC بی‌تأثیر نبود.

از آن زمان تا کنون مطالعات گروهی متعددی انجام شده که در آنها صرفا از افراد نمی‌خواهند که سابقه در معرض تلفن همراه بودن را به یاد آورند. در همین راستا، به درخواست سازمان بهداشت جهانی در سال 2019، بازبینی‌های نظام‌مندی در رابطه با تأثیرات امواج رادیویی بر سلامت صورت گرفت. برای نمونه، یکی از این بازبینی‌ها که به مقوله تأثیر امواج رادیویی بر باروری مردان می‌پرداخت، به این نتیجه رسید که هیچ مدرکی مبتنی بر تأثیر تلفن همراه بر کاهش تعداد اسپرم وجود ندارد. در مقابل، یافته‌های یکی دیگر از بازبینی‌ها که به بررسی باروری زنان مربوط می‌شد، حاکی از آن بود که در برخی سناریوها بین میزان قرار گرفتن مادر در معرض امواج رادیویی و وزن نوزاد در هنگام تولد، رابطه‌ای وجود دارد. البته به گفته کاریپیدیس، در عمده این موارد، مجاورت با امواج رادیویی بسیار بالاتر از حد مجاز بوده است.

تیم دریسکول (Tim Driscoll)، استاد دانشگاه سیدنی، بر این باور است که روش به کار گرفته شده در این بازبینی‌ها قدرتمند بوده و باید پژوهشگران را مستقل در نظر گرفت. به گفته دریسکول، مردم باید از بابت این مطالعه خیال‌شان راحت باشد. البته نباید فراموش کنیم که این مطالعه‌ها کامل نیستند، اما پیام اصلی این شواهد آن است که استفاده از تلفن همراه باید از لحاظ نگرانی در خصوص افزایش ریسک ابتلا به سرطان، ایمن تلقی شود.

در حال حاضر کاریپیدیس و همکارانش در حال کار روی بخش دوم این مطالعه هستند که به بررسی سرطان‌هایی می‌پردازد که در باور عموم، ارتباط چندانی با تلفن همراه ندارند، مثل سرطان خون و لنفوم غیر هاجکین. به گفته کاریپیدیس، باید به نگرانی‌ها درباره ارتباط بین گوشی‌های موبایل و سرطان خاتمه داد. البته وی یادآور شد با توجه به توسعه بی‌وقفه تکنولوژی در ابعاد مختلف، پژوهش در این زمینه باید همچنان ادامه داشته باشد.