از سنگال تا آذربایجان؛ ماجراجویی‌های خودروسازان ایرانی در جهان به کجا رسید؟

خودروسازان ایرانی رویاهای بزرگی دارند؛ فتح بازارهای جهانی! با ما همراه باشید تا ببینیم خودروسازان تا چه اندازه به این رویا نزدیک شده‌اند.

در طول دو دهه گذشته، صنعت خودروی ایران با نوسانات زیادی در زمینه صادرات روبرو بوده است. تحریم‌ها، کاهش کیفیت محصولات و رقابت شدید در بازارهای جهانی، همواره چالش‌های بزرگی برای خودروسازان ایرانی ایجاد کرده است. با این حال، صادرات خودرو به عنوان یک منبع مهم ارزی، همواره در دستور کار این صنعت قرار داشته است. بررسی روند صادرات خودروهای ایرانی در این مدت، می‌تواند تصویر روشنی از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این صنعت ارائه دهد.

در سال‌های پایانی ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، رئیس دولت‌های نهم و دهم، ایران تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار گرفت که صنعت خودروسازی، به عنوان یکی از ستون‌های اقتصاد کشور، بیش از سایر بخش‌ها آسیب دید.

خودروسازان ایرانی تا چه حد در زمینه صادرات خودرو موفق بوده‌اند؟

وفور منابع مالی ناشی از صادرات نفت در دهه هشتاد، باعث شد تا دولت نهم تصمیم به گسترش صنعت خودرو و حضور پررنگ‌تر در بازار جهانی بگیرد. در سال 1385، منوچهر منطقی، مدیرعامل وقت ایران خودرو، با طرحی بلندپروازانه، چشم‌انداز تبدیل ایران خودرو به یک خودروساز جهانی را ترسیم کرد. وی اعلام کرد که تا سال 2010 میلادی، این شرکت قصد دارد خط تولید خودروی سمند را در کشورهای مختلفی از جمله بلاروس، مصر، سنگال، چین، ونزوئلا و آذربایجان راه‌اندازی کند. منطقی با اشاره به آغاز تولید سمند در آذربایجان، این رویداد را نخستین گام در تحقق رویای جهانی شدن ایران خودرو دانست.

طرح اولیه تولید سالانه 10 هزار دستگاه خودرو در چهار مدل سمند، سورن، رانا و دنا در کارخانه آذربایجان، با هدف صادرات 20 درصدی تولیدات، امیدوارکننده به نظر می‌رسید. اما، اکنون که ۱۵ سال از این موضوع می‌گذرد تنها بخشی از خط تولید آذربایجان باقی مانده و تنش‌های منطقه‌ای، آینده این کارخانه را تحت الشعاع قرار داده است.

علیرغم برنامه‌ریزی‌های گسترده، ایران خودرو نتوانست خط تولید خود را در کشورهای مورد نظر راه‌اندازی کند. اما این پایان راه نبود، ایران خودرو در سال 1388 با انتقال فناوری ساخت خودرو به سنگال، گامی مهم در جهت توسعه خط تولید خود در آفریقا برداشت. وعده تجهیز کارخانه به بخش‌های رنگ و بدنه، نشان از عزم جدی ایران برای راه‌اندازی یک کارخانه کامل خودروسازی در داکار داشت.

امیر حسین کاکایی، کارشناس بازار خودرو،  در مصاحبه‌ای که چند سال پیش با یکی از خبرگزاری‌ها انجام داد، به تصمیمات عجیب و غریب در راه‌اندازی کارخانه خودرو در سنگال اشاره کرد. او عنوان کرد که استفاده از فناوری رنگ‌آمیزی جدید و بی‌سابقه در ایران و راه‌اندازی کارخانه در بیابانی بدون جاده مناسب و برق کافی، نشان از بی‌برنامه‌گی و عدم مطالعه کافی در این پروژه بود. علاوه بر این، تولید خودروی بنزینی در کشوری با کمبود بنزین، تصمیم غیرمنطقی دیگری بود که به شکست این پروژه دامن زد.

تلاش‌های صورت گرفته برای تولید خودرو در سنگال به نتیجه‌ای جز شکست منجر نشد و سرمایه‌های زیادی را به هدر داد. از طرفی دیگر، جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های متعاقب آن، بازار خودرو در روسیه را به شدت تحت تأثیر قرار داد. قطع همکاری خودروسازان جهانی با روسیه، فرصتی را برای خودروهای ایرانی مانند تارا فراهم کرد تا وارد این بازار شوند. با این حال، حجم صادرات بسیار محدود بود. در همین حال، ایران خودرو تلاش کرد تا با صادرات خودرو به ونزوئلا، بازارهای جدیدی را فتح کند. اما با توجه به فاصله زیاد بین ایران و ونزوئلا، توجیه اقتصادی این صادرات زیر سوال است.

غلبه سایپا بر ایران‌خودرو

سایپا در سال 1395 موفق شد با حضور در 40 کشور جهان، سهم قابل توجهی از بازار صادرات خودرو را به خود اختصاص دهد. کشورهایی نظیر لبنان، مصر، الجزایر، لیبی، تونس، سنگال، ساحل عاج، نیجریه، کامرون، غنا، سودان، ونزوئلا، عراق و سوریه از جمله مهم‌ترین بازارهای صادراتی سایپا در آن سال بودند. محسن دستخوش جوان، معاون صادرات سایپا در آن زمان، از گسترش حضور در بازارهای جهانی به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای شرکت یاد کرده بود.

سایپا در سال‌های اخیر محصولاتی نظیر وانت پراید و نیسان را روانه بازارهای اروپایی کرده است. این اقدامات باعث شده است تا سایپا بتواند در رقابت تنگاتنگ با ایران خودرو، جایگاه بهتری را برای خود دست و پا کند. با این حال، با وجود موفقیت‌های کسب شده، حجم کل صادرات خودروهای سایپا همچنان نسبت به پتانسیل‌های موجود، پایین‌تر از انتظار است.

در سال 1402، شرکت سایپا بیش از 3220 دستگاه خودرو به بازارهای جهانی صادر کرد. بیشترین حجم صادرات این شرکت به کشورهای عراق، ونزوئلا و پاکستان به ترتیب با ۱۶۸۰، ۱۰۰۰ و ۱۵۰ دستگاه اختصاص داشته است. سایر بازارها نیز با خرید ۳۰ دستگاه، در این موفقیت سهیم بودند. سبد محصولات صادراتی سایپا شامل خودروهای سواری از کلاس‌های مختلف، از جمله خودروهای شهری مانند ساینا و کوییک و همچنین خودروهای وانت مانند زامیاد می‌شود. خودروهای سایپا 131 و 151 نیز که از محصولات قدیمی‌تر این شرکت هستند، در این سبد قرار دارند.

آمارهای سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بازار عراق به مقصدی جذاب برای خودروسازان ایرانی تبدیل شده است. با این حال، نگرانی‌هایی در مورد پایداری این بازار وجود دارد و احتمال شکست آن نیز دور از ذهن نیست.

آیا ویدیوهایی از تردد خودروهای ایرانی مانند پژو پارس و دنا پلاس در عراق را در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید؟ این خودروها با وجود حضور در بازار عراق، با قیمتی بسیار بالاتر از نرخ کارخانه به فروش می‌رسند. این تفاوت قیمت قابل توجه، باعث شده تا خودروهای ایرانی نتوانند با خودروهای روز دنیا رقابت کنند. آمارهای رسمی صادرات نیز نشان می‌دهد که محصولات خودروسازان بزرگ کشورمان در بازارهای بین‌المللی چندان مورد استقبال قرار نمی‌گیرند.

ویدیو مرتبط:

در گجت نیوز بخوانید ادعای جدید سایپا: صادرات ۲۰ هزار خودرو به آفریقا صادرات خودرو چین آنقدر زیاد شده که مجبور به خرید کشتی برای حمل و نقل شده‌اند زمان تولید انبوه هایما اس ۷ پرو ایران خودرو رسما اعلام شد