مسابقه فضایی: رقابت آمریکا و چین برای تسلط بر مناطق کلیدی

1

رقابت جدیدی بین ایالات متحده و چین در حوزه اکتشافات فضایی، توجه ویژه‌ای را به نقاط لاگرانژی معطوف کرده است که به مناطق حیاتی برای اعمال نفوذ فراتر از زمین تبدیل شده‌اند.

نقاط لاگرانژی چیست؟

این مناطق که به نام ستاره‌شناس ژوزف-لویی لاگرانژ نام‌گذاری شده‌اند، در فضای میان‌سیاره‌ای قرار دارند؛ جایی که نیروی گرانشی دو جرم آسمانی (مانند زمین و خورشید) با نیروی مرکزگرا که اجسام کوچک‌تر را در مدارهای پایدار نگه می‌دارد، متعادل می‌شود.

نقاط لاگرانژی و مسابقه فضایی

در سیستم زمین-ماه و خورشید، پنج نقطه لاگرانژی (L1 تا L5) به دلیل این تعاملات گرانشی شکل می‌گیرند.

• دو نقطه از آنها، L4 و L5، به ترتیب ۶۰ درجه جلوتر و عقب‌تر از زمین (همراه با ماه) در مدارش به دور خورشید قرار دارند.
• پایداری این نقاط، آنها را به مکان‌هایی جذاب برای قرارگیری ماهواره‌ها و تلسکوپ‌ها تبدیل کرده است؛ زیرا فضاپیماها می‌توانند مدت طولانی بدون صرف سوخت زیاد در این نقاط باقی بمانند.
• این پایداری همچنین دید پیوسته‌ای از زمین و ماه فراهم می‌کند و برای وظایفی نظیر نظارت بر الگوهای آب‌وهوایی زمین ایده‌آل است.

در همین حال، نقاط L1 و L2 نیز ارزشمند هستند. نبود نسبی تداخلات جوی در این نقاط، به همراه نزدیکی به ماه، مزایای استراتژیکی ارائه می‌کند.
کشوری که کنترل این نقاط را به دست آورد، می‌تواند در تحقیق، ارتباطات و نظارت فضایی مزیت قابل توجهی به دست آورد.

مزایای کلیدی L2

از دید خورشید، نقطه L2 حدود ۱.۵ میلیون کیلومتر (۹۳۲,۰۰۰ مایل) پشت زمین قرار دارد.
مدار آن به دور خورشید با سرعت زمین همگام است، اما فاصله آن از زمین حدود چهار برابر فاصله دورترین نقطه ماه است.

• این موقعیت دید واضحی از فضای عمیق فراهم می‌کند و به همین دلیل تلسکوپ‌هایی نظیر جیمز وب در این نقطه قرار داده شده‌اند.
• چین، برای مثال، ماهواره رله Queqiao را در نقطه L2 سیستم زمین-ماه مستقر کرده است تا ارتباطات با کاوشگر قمری Chang’e 4 را – که اولین کاوشگر فرودآمده در سمت دور ماه است – حفظ کند.
• ایالات متحده نیز برنامه‌های مشابهی برای L2 دارد، از جمله پروژه ایستگاه قمری Gateway که برای اواخر دهه ۲۰۲۰ برنامه‌ریزی شده است.

تنش‌های رو به افزایش بین آمریکا و چین

یک گزارش دوحزبی اخیر از کمیته مجلس نمایندگان آمریکا به بررسی رقابت اقتصادی و فناورانه بین این دو کشور پرداخته است.

• این گزارش، که رقابت از زمان ورود چین به سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۰۱ را تحلیل کرده است، مجموعه‌ای شامل نزدیک به ۱۵۰ توصیه سیاستی را پیشنهاد می‌کند که هدف آن «بازتنظیم اساسی» روابط است.
• در بخشی از این گزارش آمده است: «تأمین بودجه ناسا و برنامه‌های وزارت دفاع برای تضمین فرماندهی و کنترل در حوزه فضایی، تثبیت تسلط در حاکمیت چندجانبه فضایی و تحریک کشف‌های علمی و نوآوری آمریکایی حیاتی است.»
• یکی از پیشنهادهای برجسته از کنگره می‌خواهد که برنامه‌های ناسا و وزارت دفاع را تأمین مالی کند تا «بلندپروازی‌های مخرب حزب کمونیست چین در فضا» خنثی شده و ایالات متحده اولین کشوری باشد که دارایی‌های دائمی خود را در تمام نقاط لاگرانژی مستقر می‌کند.

پیشرفت‌های برنامه فضایی چین

چین اخیراً در برنامه فضایی خود پیشرفت‌های چشمگیری داشته است، از جمله مأموریت بازگرداندن نمونه قمری Chang’e 5 و مأموریت آینده Chang’e 6 به قطب جنوب ماه.

• ایستگاه فضایی Tiangong عملیاتی شده است و این کشور قصد دارد فضانوردان (تایکونات‌ها) را در آینده‌ای نزدیک به ماه اعزام کند.
• گزارش کمیته می‌گوید: «حزب کمونیست چین به‌خوبی اهمیت عملیات‌های مبتنی بر فضا را درک کرده و در حال توسعه قابلیت‌های فضایی قابل‌توجهی برای به چالش کشیدن تسلط ایالات متحده در این حوزه است.»

ادامه مسابقه فضایی

هم ایالات متحده و هم چین در حال سرعت بخشیدن به توانایی‌های فضایی خود در فضای عمیق هستند. نقاط لاگرانژی در سیستم زمین-ماه احتمالاً به عنوان دروازه‌هایی برای مریخ و فراتر از آن عمل می‌کنند.

در حالی که رقابت آمریکا-چین محرک این رقابت است، همکاری‌های بین‌المللی – مانند ایستگاه فضایی بین‌المللی – همچنان دانش علمی از کیهان را پیش می‌برد.

با توجه به اینکه نقاط لاگرانژی به مرکز این مسابقه فضایی جدید تبدیل شده‌اند، باید دید کنترل آنها چگونه می‌تواند تلاش بشریت برای پیشروی بیشتر در فضا را شکل دهد.
هرچند نگرانی‌هایی درباره رقابت وجود دارد، اما پیگیری این نقاط ممکن است نوآوری و اکتشافاتی را تحریک کند که درک و حضور ما در منظومه شمسی را متحول کند.