با مراحل یادگیری مشاهده ای بیشتر آشنا شوید!
یادگیری، فرایندی پیچیده و چند وجهی است که از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. یکی از مهم‌ترین روش‌های یادگیری، یادگیری مشاهده‌ای است. این نوع یادگیری که در آن فرد با مشاهده رفتار دیگران و نتایج حاصل از آن، دانش و مهارت کسب می‌کند، نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه انسان ایفا می‌کند.
از کودکی تا بزرگسالی، ما بسیاری از مهارت‌ها و رفتارهای خود را از طریق مشاهده و تقلید از دیگران فرا می‌گیریم. در این مقاله، قصد داریم به بررسی دقیق‌تر یادگیری مشاهده‌ای، مراحل و عوامل موثر آن بپردازیم.
یادگیری مشاهده ای چیست؟
یادگیری مشاهده‌ای نوعی یادگیری است که در آن فرد از طریق مشاهده رفتارهای دیگران و نتایج آن‌ها، مهارت‌ها و دانش جدید را کسب می‌کند. این روش یادگیری، معمولاً از طریق مشاهده و تقلید از دیگران، مانند والدین، معلمان یا هم‌سالان انجام می‌شود. یادگیری مشاهده‌ای به ویژه در کودکی و فرآیند اجتماعی شدن مهم است و می‌تواند شامل یادگیری مهارت‌های اجتماعی، رفتارهای فرهنگی و عادات روزمره باشد.
یادگیری مشاهده ای در انسان
یادگیری مشاهده‌ای در انسان به فرآیند یادگیری از طریق مشاهده رفتار و نتایج آن در دیگران اشاره دارد. این نوع یادگیری شامل موارد زیر است:
مشاهده و تقلید
فرد با مشاهده رفتارهای دیگران و نتایج آن‌ها، رفتارهای مشابه را تقلید می‌کند. این می‌تواند شامل مهارت‌های جدید، الگوهای اجتماعی، یا عادات روزمره باشد.
یادگیری اجتماعی
این نوع یادگیری به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، مانند نحوه تعامل با دیگران، حل تعارضات و رفتارهای مناسب را از طریق مشاهده دیگران بیاموزد.
مدل‌سازی
افراد می‌توانند از الگوهای مثبت و منفی در رفتارهای دیگران یاد بگیرند. مشاهده رفتارهای موفق یا ناموفق دیگران می‌تواند به فرد کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرد و از اشتباهات دیگران پرهیز کند.
تأثیر اجتماعی
یادگیری مشاهده‌ای می‌تواند تحت تأثیر عواطف، انگیزه‌ها، و انتظارات اجتماعی قرار گیرد که به فرد کمک می‌کند تا رفتارهای مناسب را در موقعیت‌های مختلف انتخاب کند.
این نوع یادگیری به ویژه در دوران کودکی و رشد اجتماعی اهمیت دارد و به فرد کمک می‌کند تا به طور مؤثر با محیط اجتماعی خود سازگار شود.
مراحل یادگیری مشاهده ای
یادگیری مشاهده‌ای شامل چندین مرحله است که به شکل‌گیری و تقویت یادگیری کمک می‌کند. مراحل یادگیری مشاهده‌ای شامل توجه، حفظ، بازآفرینی و تحریک است. فرد باید توجه کافی به مدل یا فردی که رفتار را نمایش می‌دهد داشته باشد. توجه به جزئیات و دقت در مشاهده، برای یادگیری مؤثر ضروری است. پس از مشاهده، فرد باید قادر باشد رفتارهای مشاهده‌شده را به خاطر بسپارد. این مرحله شامل حافظه و توانایی یادآوری جزئیات رفتار است. سپس فرد باید بتواند رفتارهای مشاهده‌شده را بازآفرینی کند. این مرحله شامل تقلید و پیاده‌سازی رفتارها بر اساس آنچه که مشاهده شده، است. نهایتا فرد باید قادر باشد تا رفتارهای مشاهده‌شده را در موقعیت‌های مختلف و تحت تأثیر موقعیت‌های اجتماعی یا شخصی به کار گیرد. این مرحله شامل انگیزه و شرایطی است که فرد را به عمل وا می‌دارد.
عوامل مؤثر در یادگیری مشاهده‌ای
عومل موثر در یادگیری مشاهده ای شامل مدل، پاداش و تنبیه، تجربه قبلی، محیط اجتماعی و ویژگی‌های شخصی است. ویژگی‌های مدل یا فردی که رفتار را نمایش می‌دهد، از جمله تخصص، اعتبار و قابلیت الگو بودن برای یادگیرنده، تأثیرگذار است. مشاهده نتایج مثبت یا منفی رفتار مدل می‌تواند انگیزه‌های مختلفی برای یادگیری و تقلید رفتار ایجاد کند. پاداش‌های مثبت می‌توانند یادگیری را تقویت کنند، در حالی که نتایج منفی ممکن است یادگیری را محدود نماید. تجربیات قبلی فرد با رفتارهای مشابه و زمینه‌های یادگیری، می‌تواند بر نحوه یادگیری مشاهده‌ای تأثیر بگذارد. شرایط و ویژگی‌های محیط اجتماعی، از جمله فرهنگ و شرایط اجتماعی نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر فرآیند یادگیری مشاهده‌ای داشته باشد. در نهایت ویژگی‌های فردی مانند انگیزه، توجه و اعتماد به نفس نیز بر یادگیری مشاهده‌ای مؤثر است. فردی با انگیزه و اعتماد به نفس بالا ممکن است بیشتر به یادگیری از طریق مشاهده بپردازد.
این مراحل و عوامل به فرد کمک می‌کند تا از طریق مشاهده رفتار دیگران، مهارت‌ها و دانش جدیدی را کسب کند و آن‌ها را در موقعیت‌های مختلف به کار گیرد.
خلاصه نظریه بندورا در مورد یادگیری مشاهده‌ای
نظریه بندورا بر این باور است که افراد می‌توانند از طریق مشاهده و تقلید رفتارهای دیگران، بدون نیاز به تجربه مستقیم، یاد بگیرند. در این نظریه، مدل‌سازی نقش مهمی دارد و رفتارهای مشاهده‌شده، به ویژه از سوی مدل‌های معتبر، می‌تواند بر یادگیری فرد تأثیر بگذارد. نتایج مثبت یا منفی از رفتارها نیز می‌تواند بر احتمال تکرار آن‌ها تأثیر بگذارد. علاوه بر این، یادگیرنده باید قادر باشد رفتارها را در حافظه نگهداری کرده و انگیزه و توانایی لازم برای اجرای آن‌ها را داشته باشد. این نظریه تأکید می‌کند که یادگیری یک فرآیند فعال است که تحت تأثیر تعاملات اجتماعی و شرایط محیطی قرار دارد.
مراحل یادگیری بندورا
مراحل یادگیری در نظریه بندورا شامل چندین مرحله کلیدی است که به فرآیند یادگیری مشاهده‌ای مربوط می‌شود و دقیقا مراحل یادگیری مشاهده‌ای و شامل توجه، حفظ، بازآفرینی و تحریک است. این مراحل به فرد کمک می‌کند تا از طریق مشاهده و تقلید، مهارت‌ها و دانش جدیدی کسب کند و آن‌ها را در موقعیت‌های مختلف به کار گیرد.
چند نمونه پژوهش دانش آموزی
source