چرا تحصیل در آلمان رایگان است؟ و چه شرایطی دارد؟

در سال‌های اخیر عبارت «تحصیل رایگان در آلمان» به یکی از جذاب‌ترین عبارت‌ها برای دانشجویان بین‌المللی تبدیل شده است. اما آیا این جمله به همان اندازه که شنیده می‌شود واقعی و بدون پیچیدگی است؟ آیا واقعاً می‌توان بدون پرداخت شهریه در دانشگاه‌های معتبر آلمان تحصیل کرد؟ این سؤال در ذهن بسیاری از متقاضیان مهاجرت به آلمان جا خوش کرده است. در ادامه این مقاله، به‌صورت دقیق و شفاف بررسی می‌کنیم که تحصیل رایگان در آلمان تا چه حد حقیقت دارد و در کدام دانشگاه‌ها می‌توان رایگان تحصیل کرد و آیا نیاز به پرداخت شهریه وجود دارد یا خیر.

شرایط تحصیل رایگان در آلمان چیست؟

تحصیل رایگان در آلمان فقط یک شعار تبلیغاتی نیست، بلکه نتیجه یک سیاست آموزشی مبتنی بر برابری، عدالت اجتماعی و توسعه پایدار است. آلمان، به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در حوزه صنعت، علم و آموزش، سال‌هاست که آموزش عالی را نه‌تنها یک فرصت، بلکه یک حق بنیادین برای همه می‌داند؛ حقی که نباید به واسطه توان مالی محدود شود. این کشور با حذف شهریه در اغلب دانشگاه‌های دولتی، مسیر تحصیلی را برای دانشجویان داخلی و بین‌المللی هموار کرده است.

دولت آلمان این تصمیم را بر پایه‌ دیدگاهی اتخاذ کرده است که آموزش را عامل اصلی پیشرفت اجتماعی و اقتصادی می‌داند. بنابراین دانشگاه‌های دولتی، حتی برای دانشجویان غیر آلمانی نیز رایگان یا تقریباً رایگان هستند. البته باید به این نکته توجه کرد که رایگان بودن، به معنای نبود هیچ هزینه‌ای نیست. معمولاً دانشجویان ملزم به پرداخت هزینه‌های خدمات دانشگاهی، ثبت‌نام، بیمه درمانی و زندگی دانشجویی هستند. اما در مقایسه با شهریه‌های سنگین کشورهای دیگر، این هزینه‌ها بسیار ناچیز و منطقی به حساب می‌آیند.

به همین دلیل مهاجرت به آلمان از روش تحصیلی، جزو ارزانترین روش های مهاجرت به آلمان برای ایرانی ها می باشد. با توجه به هزینه های فراوان در مهاجرت به آلمان در روش های دیگر، ایرانی ها می توانند با دریافت پذیرش از دانشگاه های این کشور، شرایط مهاجرت به المان را برای خود فراهم کرده و در کمترین زمان به آلمان مهاجرت کنند. بطور کلی، این روش، راحت ترین راه مهاجرت به آلمان می باشد.

تحصیل در در چه مقاطعی در آلمان رایگان است؟

تحصیل در مقاطع مختلف در آلمان، چه کارشناسی، چه کارشناسی ارشد و چه دکتری، تحت این سیاست آموزشی پوشش داده می‌شود. در مقطع کارشناسی، بیشتر دوره‌ها به زبان آلمانی هستند و برای پذیرش باید مدرک زبان B2 یا C1 ارائه شود. در مقطع کارشناسی ارشد، بسیاری از رشته‌ها به زبان انگلیسی نیز ارائه می‌شوند، به‌ویژه در حوزه‌های فنی، مهندسی و علوم اقتصادی. دوره دکتری نیز در آلمان نه‌تنها رایگان است، بلکه بسیاری از دانشگاه‌ها به دانشجویان دکتری کمک‌هزینه، بورسیه یا امکان اشتغال علمی ارائه می‌دهند.

علاوه بر این، آلمان با طراحی دوره‌هایی مانند Studienkolleg این امکان را فراهم کرده است که دانشجویانی که مستقیماً شرایط ورود به دانشگاه را ندارند، بتوانند با گذراندن یک سال آموزش مقدماتی، برای ورود به مقطع کارشناسی آماده شوند. این برنامه به‌ویژه برای دارندگان مدرک دیپلم از کشورهای غیراروپایی مفید است.

دانشگاه های رایگان آلمان برای مهاجرت

بیشتر دانشگاه های دولتی آلمان، جزو دانشگاه های رایگان محسوب می شوند. همین امر امکان مهاجرت به آلمان از طریق تحصیل ارزان یا رایگان را برای متقاضیان فراهم کرده است. بطور کلی تحصیل در آلمان در این دانشگاه ها تنها شامل پرداخت هزینه های اداری بوده و هزینه بابت تحصیل در آلمان از دانشجو دریافت نمی شود. با این وجود برای مهاجرت تحصیلی به آلمان، باید هزینه های مربوطه در ایران در نظر گرفته شود.

دانشگاه آزاد برلین (Freie Universität Berlin)

یکی از شناخته‌شده‌ترین دانشگاه‌های رایگان آلمان است که از سال 1948 در غرب برلین فعالیت می‌کند. این دانشگاه با بیش از 36 هزار دانشجو، میزبان درصد بالایی از دانشجویان بین‌المللی است. از جمله رشته‌های برجسته این دانشگاه می‌توان به علوم زیستی، شیمی، روانشناسی، فلسفه، پزشکی و علوم اجتماعی اشاره کرد. تنها هزینه قابل توجه، مبلغی حدود 313 یورو در سال برای خدمات دانشجویی است.

دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ (LMU Munich)

یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین دانشگاه‌های آلمان است که در سال 1472 تأسیس شده. این دانشگاه از سال 2013 به‌طور رسمی در فهرست دانشگاه‌های رایگان آلمان قرار گرفته است. رشته‌های تحصیلی پرطرفدار آن شامل اقتصاد، الهیات، داروسازی، علوم محیطی و دامپزشکی هستند. حدود 17 درصد جمعیت 34 هزار نفری دانشجویان آن را دانشجویان بین‌المللی تشکیل می‌دهند.

دانشگاه فنی مونیخ (TUM)

دانشگاهی با رتبه‌های بالا در جهان، به‌ویژه در رشته‌های مهندسی، فناوری، علوم رایانه، فیزیک، پزشکی و مدیریت. این دانشگاه که در سال 1868 تأسیس شده، به‌دلیل کیفیت آموزشی بالا و هزینه‌های بسیار پایین، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای دانشجویان خارجی است. بسیاری از دوره‌های کارشناسی ارشد آن به زبان انگلیسی ارائه می‌شود.

دانشگاه هومبولت برلین (Humboldt-Universität zu Berlin)

با قدمتی نزدیک به دو قرن، دانشگاه هومبولت یکی دیگر از مقاصد علمی مهم برای تحصیل رایگان در آلمان است. این دانشگاه در رشته‌هایی مانند حقوق، فلسفه، علوم انسانی و اجتماعی، علوم زیستی، ریاضیات و اقتصاد فعال است و یکی از دانشگاه‌های محبوب در میان دانشجویان بین‌المللی به‌شمار می‌رود.

دانشگاه هامبورگ (University of Hamburg)

این دانشگاه که در سال 1919 تأسیس شده، میزبان حدود 30 هزار دانشجو است. پذیرش در رشته‌هایی مانند حقوق، اقتصاد، علوم اجتماعی، علوم انسانی و مهندسی در این دانشگاه امکان‌پذیر است. اگرچه این دانشگاه رایگان است، اما مبلغی در حدود 332 یورو برای هر ترم بابت هزینه‌های ثبت‌نام دریافت می‌شود.

دانشگاه گوته فرانکفورت (Goethe University Frankfurt)

یکی از دانشگاه‌های بزرگ و معتبر آلمان با بیش از 46 هزار دانشجو. این دانشگاه از رشته‌های متنوعی همچون زبان‌شناسی، فلسفه، روانشناسی، علوم زمین، زیست‌شناسی، پزشکی و علوم کامپیوتر پشتیبانی می‌کند. هزینه ترمانه دانشگاه حدود 370 یورو است که شامل خدمات دانشجویی و ثبت‌نام می‌شود.

دانشگاه مانهایم (University of Mannheim)

شهرت این دانشگاه بیشتر به‌خاطر برنامه‌های اقتصادی، مدیریت و علوم اجتماعی آن است. اگرچه نسبت به دیگر دانشگاه‌ها جمعیت دانشجویی کمتری دارد ولی در مقطع کارشناسی ارشد یکی از گزینه‌های جذاب برای دانشجویان بین‌المللی است.

دانشگاه کلن (University of Cologne)

از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین دانشگاه‌های اروپا است که دوره‌های متنوعی در مقاطع مختلف ارائه می‌دهد. دانشگاه کلن به‌ویژه در زمینه‌های علوم انسانی، آموزش، مدیریت و علوم اجتماعی شناخته‌شده است.

دانشگاه علوم کاربردی برلین (HTW Berlin)

این دانشگاه تخصصی‌تر بوده و تمرکز زیادی بر رشته‌های فنی، مهندسی، طراحی و فناوری اطلاعات دارد. برای دانشجویانی که به دنبال مهارت‌محوری و بازار کار سریع هستند، یک انتخاب عالی محسوب می‌شود.

با انتخاب هر یک از این دانشگاه‌ها، می‌توانید از آموزش رایگان یا تقریباً رایگان در یکی از بهترین سیستم‌های آموزشی جهان بهره‌مند شوید، مشروط بر اینکه شرایط پذیرش هر رشته را داشته باشید و مدارک موردنیاز را به‌درستی ارائه دهید.

هزینه تحصیل در آلمان چقدر است؟

هزینه تحصیل در آلمان یکی از مهم‌ترین دلایلی است که این کشور را به مقصدی محبوب برای دانشجویان بین‌المللی تبدیل کرده است. برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر که هزینه تحصیل در آن‌ها سنگین و گران است، آلمان از سال ۲۰۱۴ با اجرای طرحی خاص، شهریه دانشگاه‌های دولتی را برای تمامی دانشجویان – از جمله دانشجویان خارجی – حذف کرده است. این تصمیم، تحول بزرگی در نظام آموزش عالی این کشور ایجاد کرد و باعث شد که دانشجویان از سراسر جهان برای تحصیل رایگان در آلمان اقدام کنند.

با وجود رایگان بودن شهریه در دانشگاه‌های دولتی، دانشجویان همچنان باید مبلغی تحت عنوان سهم ترم یا Semester Contribution پرداخت کنند که این مبلغ معمولاً بین ۱۳۸ تا ۳۰۰ یورو در هر ترم متغیر است. این هزینه برای پوشش خدماتی مانند ثبت‌نام دانشگاه، اتحادیه‌های دانشجویی، حمل‌ونقل عمومی و سایر هزینه‌های اداری در نظر گرفته می‌شود. همچنین برخی دانشگاه‌ها، به‌ویژه در ایالت بادن-وورتمبرگ، از سال ۲۰۱۷ به بعد دوباره دریافت شهریه از دانشجویان بین‌المللی را آغاز کرده‌اند که این مبلغ می‌تواند تا ۱۵۰۰ یورو در ترم برسد.

در مقطع کارشناسی، دانشجویان دانشگاه‌های دولتی همچنان بدون پرداخت شهریه می‌توانند تحصیل کنند. هزینه‌های اصلی آن‌ها شامل سهم ترم و هزینه‌های زندگی است. اما در دانشگاه‌های خصوصی، هزینه تحصیل می‌تواند تا سالانه ۲۶۵۰۰ یورو برسد. این تفاوت قیمت در رشته‌های خاصی مانند مدیریت کسب‌وکار (MBA) یا پزشکی بیشتر دیده می‌شود.

در مقطع کارشناسی ارشد، همچنان تحصیل در بسیاری از دانشگاه‌های دولتی رایگان است، به‌ویژه اگر رشته ادامه‌دهنده دوره کارشناسی باشد. اما رشته‌هایی مانند MBA یا دوره‌های حرفه‌ای دیگر ممکن است شهریه داشته باشند. در دانشگاه‌های معتبر دولتی مثل دانشگاه فنی مونیخ، دانشگاه هایدلبرگ و دانشگاه آزاد برلین، هزینه ترم معمولاً بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ یورو است. در حالی که در دانشگاه‌های خصوصی، شهریه مقطع کارشناسی ارشد می‌تواند تا ۲۰ هزار یورو در سال هم برسد.

سخن پایانی

در مجموع، تحصیل رایگان در آلمان سیاستی واقعی و ریشه‌دار در نظام آموزشی این کشور است. دولت آلمان با هدف ایجاد عدالت آموزشی، فرصت تحصیل را برای همه از جمله دانشجویان بین‌المللی فراهم کرده است. اگرچه هزینه‌هایی مانند سهم ترم، بیمه درمانی و زندگی دانشجویی همچنان وجود دارد، اما نبود شهریه‌های سنگین دانشگاهی، آلمان را به یکی از بهترین مقاصد تحصیلی جهان تبدیل کرده است. با انتخاب درست دانشگاه و ارائه مدارک موردنیاز، می‌توان از آموزش با کیفیت، محیطی بین‌المللی و فرصت‌های شغلی پس از فارغ‌التحصیلی بهره‌مند شد.