کشف ابر مولکولی عظیم و پنهان در مجاورت زمین، شگفتی دانشمندان را برانگیخت

هیدروژن مولکولی فراوان‌ترین ماده در کیهان است. کشف و بررسی ابرهایی مانند ائوس می‌تواند به ستاره‌شناسان کمک کند تا منابع پنهان هیدروژن را شناسایی کنند و در نتیجه، برآورد دقیق‌تری از مقدار ماده موجود برای شکل‌گیری ستارگان و سیارات در سراسر کیهان داشته باشند.

بورکهارت ائوس را هنگام تحلیل داده‌هایی ۲۰ ساله از طیف‌نگار مستقر بر ماهواره «علوم و فناوری کره جنوبی» (Korean Science and Technology Satellite-1) کشف کرد. این ماهواره در سال ۲۰۰۳ به مدار زمین پرتاب شد تا توزیع گاز داغ در کهکشان راه شیری را نقشه‌برداری کند.

طیف‌نگار این ماهواره مشابه عملکرد منشور در تجزیه نور مرئی، نور فرابنفش دور را به طیفی از طول‌موج‌ها تجزیه می‌کند و به دانشمندان امکان می‌دهد تا تابش‌های ناشی از مولکول‌های مختلف را شناسایی کنند. بورکهارت در بیانیه‌ای گفت: «در منطقه‌ای از آسمان که به‌ظاهر خالی بود، داده‌های مربوط به مولکول‌های هیدروژن نشان دادند که ائوس واقعاً در تاریکی می‌درخشد.»

او افزود: «کشف ائوس بسیار تصادفی بود. داشتم به این داده‌ها نگاه می‌کردم که این ساختار را دیدم. با خودم گفتم: اوه، نمی‌دانم این چیست. بسیار منحصر به فرد است.»

ائوس دراثر تعامل با ساختاری عظیم و شناخته‌شده به نام «مهمیز قطبی شمال» (North Polar Spur) به شکل هلالی خود در آمده است. مهمیز قطبی شمال منطقه‌ای گسترده از گاز یونیده است که از صفحه کهکشان راه شیری تا قطب شمال آسمانی کشیده شده است. به گفته بورکهارت، شکل ائوس در عرض‌های کهکشانی بالا کاملاً با مهمیز قطبی شمال همسو است که نشان می‌دهد انرژی و تابش ساطع‌شده از این ساختار که احتمالاً از بقایای ابرنواخترها یا بادهای ستاره‌ای منشأ گرفته با گازهای اطراف، از جمله ائوس، برهم‌کنش داشته و آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

در یک پژوهش تکمیلی، دانشمندان برای یافتن نشانه‌هایی از شکل‌گیری اخیر یا جاری ستاره‌ها در ائوس، از داده‌های «تلسکوپ فضایی گایا» متعلق به آژانس فضایی اروپا که اخیراً بازنشسته شده، استفاده کردند. یافته‌ها که هنوز به‌طور رسمی بررسی نشده‌اند، نشان می‌دهد این ابر تاکنون دوره قابل توجهی از زایش ستاره‌ای را تجربه نکرده است. بااین‌حال، هنوز مشخص نیست که آیا پیش از تبخیر، فرصت شکل‌گیری ستاره در آن فراهم خواهد شد یا نه.

بورکهارت و همکارانش هم‌اکنون در حال طراحی مأموریتی برای ناسا هستند که نام آن را از همین ابر تازه کشف‌شده گرفته‌اند. این تلسکوپ فضایی پیشنهادی، با نام «ائوس»، قرار است در طول‌موج‌های فرابنفش دور به رصد محتوای هیدروژن مولکولی در ابرهای سراسر کهکشان راه شیری، از جمله خود ائوس بپردازد و سرشماری دقیقی از فرآیندهای شکل‌گیری و نابودی این گاز انجام دهد.

بورکهارت در پایان گفت: «سؤالات بی‌پایان زیادی هنوز باقی مانده‌اند. ما تازه شروع کرده‌ایم.»

یافته‌های پژوهش در نشریه «نیچر آسترونومی» منتشر شده است.