رفتارهای درمانی مختص انسان نیست؛ شامپانزه‌ها هم به یکدیگر کمک‌های اولیه می‌رسانند

طبق گزارش فریمن و همکارانش از دهه‌ی ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۲۲، تعداد ۳۴ مورد مراقبت از خود در جنگل بودونگو ثبت شده است. برخی از این مراقبت‌ها شامل رفتارهای بهداشتی مثل پاک‌کردن با برگ بعد از دفع یا جفت‌گیری بود. چند مورد نیز شبیه کمک‌های اولیه پس از حمله‌ی دیگر شامپانزه‌ها یا گرفتار‌شدن در تله‌های انسانی بود. لیسیدن زخم‌ها و مالیدن برگ‌ها به آن‌ها رایج‌ترین رفتارهای خودمراقبتی بودند. محققان می‌گویند که برخی از ترکیبات موجود در بزاق و گیاهان، خواص ضد میکروبی دارند که ممکن است از عفونت جلوگیری کنند.

در هفت مورد کمک اولیه‌ی ثبت‌شده در بودونگو، شامپانزه‌ای به شامپانزه‌ی دیگری کمک می‌کرد و این کمک فقط به خویشاوندان محدود نمی‌شد بلکه به افراد بدون نسبت خانوادگی نیازمند نیز ارائه می‌شد. در نمایش فوق‌العاده‌ای، شامپانزه‌ی نری، ماده‌ی غیرخویشاوندی را از تله‌ای که برای شکار گذاشته شده بود آزاد کرد و احتمالاً جان او را نجات داد. فریمن می‌گوید که تله‌ها اغلب شامپانزه‌ها را در بودونگو و نقاط دیگر آفریقا گرفتار می‌کنند و مستندات زیادی وجود دارد که این میمون‌ها به همدیگر کمک می‌کنند تا از این تله‌ها رها شوند.

وب می‌گوید: «اینکه شامپانزه‌ها نه تنها به خودشان بلکه به دیگران نیز رسیدگی می‌کنند، نشان‌دهنده‌ی سطحی از آگاهی اجتماعی است که اغلب دست کم گرفته می‌شود. این نشانه‌ای از حساسیت همدلانه است که معمولاً فقط برای گونه‌ی خودمان قائل هستیم.»

فریمن حساسیت همدلانه را در دو شامپانزه‌ی نر جوان و بدون نسبت خانوادگی دید که یکی لب‌هایش را روی زخم دیگری گذاشت و آن را لیسید، رفتاری که بدون خطر نبود. فریمن می‌گوید: «فکر کردم که اتفاق جالبی است، زیرا این ممکن است برای آن‌ها خطرناک باشد و احتمال انتقال بیماری‌ها یا عفونت‌ها وجود دارد، اما او در هر حال این کار را انجام می‌دهد. چه رفاقتی بین آن‌ها وجود دارد، شاید روزی رقیب هم شوند، اما حالا دارند واقعاً زخم‌های همدیگر را لیس می‌زنند.»

ریشه‌های نوع‌دوستی مراقبت آشکار از زخم هنوز مشخص نیست، اما فریمن از نزدیک مشاهده کرد که رفتارهای مراقبت‌های بهداشتی چگونه ممکن است از یک شامپانزه به شامپانزه‌ی دیگر منتقل شود. در سال ۲۰۲۱، شامپانزه‌ای پوست تنه‌ی جویده‌شده را روی زانوی زخمی‌اش گذاشت، در حالی که یک شامپانزه جوان با دقت نگاه می‌کرد. فریمن می‌گوید این نشانه‌ای است که شامپانزه در تلاش است چیزی را به صورت اجتماعی بیاموزد. همچنین او موردی از سال ۲۰۰۸ را پیدا کرد که در آن شامپانز‌ه‌ی ماده‌ی جوانی به نام نایت، با مشاهده‌ی مادرش که پس از حمله‌‌ی خشونت‌آمیزی در حال مراقبت از زخم خود بود، همان تکنیک را تقلید کرد؛ یعنی استفاده از برگ جویده و تا‌شده برای درمان آن ناحیه.

فریمن و همکارانش بر اساس یافته‌های اخیرشان، استدلال می‌کنند که «مراقبت درمانیِ نوع‌دوستانه در بین شامپانزه‌ها، گسترده‌تر از چیزی است که قبلاً فکر می‌کردیم.» این تیم بین‌المللی خواستار تحقیقات بیشتری درباره‌ی نحوه‌ی استفاده‌ی خویشاوندان نزدیک انسان از گیاهان دارویی برای مراقبت از خود و دیگران شده‌اند.

مطالعه در مجله‌ی Frontiers منتشر شده است.