نسل مضطرب؛‌ موبایل تا ۱۴ سالگی و شبکه‌های اجتماعی تا ۱۶ سالگی ممنوع!

کتاب «نسل مضطرب» با فروش ۱٫۷ میلیون نسخه به ۴۴ زبان، توجه نسل مضطرب دیگری را نیز به خود جلب کرده است: والدینی که خوشحالند کودکی‌شان پیش از دوران فراگیری گوشی‌های هوشمند سپری شده، اما اکنون برای تربیت فرزندان خود به دنبال راهنمایی هستند.

تشریح روشن هایت از مشکل و ارائه‌ی راهکارهای سرراست، سیاست‌گذاران را نیز متقاعد کرده است. در استرالیا، جایی که قرار است قانون ممنوعیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای افراد زیر ۱۶ سال از اواخر امسال اجرایی شود، تحقیقات او مستقیماً به تغییر قانون منجر شده است. هایت در مصاحبه‌ای با گاردین تعریف می‌کند که همسر یکی از سیاست‌گذارانی که در طراحی این قانون نقش داشته، در حال خواندن «نسل مضطرب» به شوهرش می‌گوید: «باید این کتاب را بخوانی و بعد یک کاری در موردش بکنی.»

اما نسخه‌ی پیشنهادی هایت برای معکوس کردن یا حداقل درمان این بحران چیست؟ او «چهار هنجار» را مطرح می‌کند که والدین و جامعه باید آن‌ها را بپذیرند:

• دوری از گوشی هوشمند تا ۱۴ سالگی.
• دوری از شبکه‌های اجتماعی تا ۱۶ سالگی.
• مدارس عاری از گوشی هوشمند.
• بازی‌های بدون نظارت و استقلال بیشتر در دوران کودکی.

اگرچه «نسل مضطرب» بیشتر کتابی است درباره‌ی تاثیرات منفی ابزارهای دیجیتال، اما تأکید آن بر راهکار آخر، کمتر از موارد دیگر نیست. نسل‌های پیشین در دورانی که نرخ جرم و جنایت بسیار بالاتر از امروز بود، از بازی‌های آزادانه‌ی فراوانی در فضای بیرون از خانه لذت می‌بردند؛ اما والدین امروزی که دائماً در معرض اخبار منفی قرار دارند، بسیار محتاط‌تر و نگران‌تر شده‌اند. این محافظت بیش از حد، مانع از رشد مهارت‌هایی مانند همکاری، حل تعارض، غلبه بر ترس و البته، لذت بردن از دوران کودکی می‌شود.

به‌گفته‌ی هایت، «یکی از لحظات تکان‌دهنده‌ی سریال Adolescence جایی بود که والدین می‌گفتند: فکر می‌کردیم در اتاقش در امان است.»

این چهار هنجار روی کاغذ ساده به نظر می‌رسند. اما اجرای آن‌ها به‌خصوص برای والدینی که فرزندانشان همین حالا هم عمیقاً آنلاین هستند، بسیار دشوار است. هایت می‌گوید: «در این یک سالی که از انتشار کتاب گذشته، متوجه شدم والدینِ کودکان کم‌سن‌وسال عاشق این کتاب شده‌اند. آن‌ها با هیجان می‌گویند بله، ما این کارها را انجام می‌دهیم. در مقابل، والدین نوجوانان واکنش‌های متفاوتی دارند، دقیقاً به این دلیل که همه‌ی ما دیگر عمیقاً در این فضا غرق شده‌ایم.»

او ادامه می‌دهد: «اگر فرزندتان ۱۵ یا ۱۶ ساله است و تمام زندگی اجتماعی‌اش در اینستاگرام و اسنپ‌چت خلاصه شده، قطع کردن دسترسی او بسیار دردناک خواهد بود، زیرا آن را به منزله‌ی مرگ اجتماعی تلقی می‌کند. استراتژی کلیدی در این موارد، کمک به آن‌ها برای جلب‌ توجهشان از طریق ایجاد بخش‌های بزرگی از روز بدون ابزارهای دیجیتال است.»

هایت تاکید می‌کند استفاده از دستگاه‌های دیجیتال را در اتاق خواب ممنوع کنید، برای منع استفاده از گوشی در مدارس تلاش کنید و هر کاری که می‌توانید برای افزایش زمان دوری از الگوریتم‌های اعتیادآور انجام دهید.

البته توصیه‌های کتاب «نسل مضطرب» انتقادهایی را نیز به همراه داشته است. در مارس ۲۰۲۴، روانشناسی به نام کندیس اجرز در مجله‌ی Nature نوشت: «صدها پژوهشگر، از جمله خودم، به دنبال تأثیرات بزرگی که هایت ادعا می‌کند، بوده‌ایم. تلاش‌های ما به مجموعه‌ای از نتایج متناقض، کوچک یا فقدان ارتباط منجر شده است.» او تأکید کرد که «بیشتر داده‌ها، همبستگی (correlative) را نشان می‌دهند، نه علیت (causation).» به عبارت دیگر، شاید این مشکلات هم‌زمان با ظهور گوشی‌های هوشمند رخ داده باشند، اما نمی‌توان گفت که گوشی‌ها علت اصلی آن هستند.

یکی از بخش‌های مهم پازل از نظر هایت، گزارش‌های داخلی خود شرکت‌های فناوری است که هرگز قرار نبود عمومی شوند. او به گزارشی از تیک‌تاک اشاره می‌کند که می‌گوید این اپلیکیشن «در میان کاربران جوانی که به پاداش اجتماعی حساس‌تر هستند و توانایی کمی در خودتنظیمی مؤثر دارند، محبوب است.»

اما اگر شواهد اینقدر محکم است، حرف حساب منتقدان توصیه‌های هایت چیست؟ «فکر می‌کنم برخی از آن‌ها با انگیزه‌ای قابل‌تحسین برای دفاع از بچه‌ها وارد می‌شوند تا بگویند: ببینید، اگر این کاری است که بچه‌ها انجام می‌دهند، ما بزرگسالان نباید انتقاد کنیم.» هایت ادعا می‌کند که «برخی از محققان خودشان گیمر هستند و ماجرای شبکه‌های اجتماعی را از زاویه‌ی دیگر و در مورد اینکه آیا بازی‌های ویدیویی خشن باعث خشونت می‌شوند، پشت سر گذاشته‌اند. «به نظرم آن‌ها با جدیت آماده‌اند تا همه چیز را تنها تکراری از هراس‌های اخلاقی پیشین ببینند.»

«نسل مضطرب» در ابتدا قرار بود کتابی درباره‌ی تأثیرات مخرب شبکه‌های اجتماعی بر دموکراسی باشد. اما پس از نوشتن فصل اول، هایت متوجه شد که مقیاس و فوریت مشکلی که کودکان و نوجوانان با آن روبه‌رو هستند، ایجاب می‌کند که کتاب را به آن‌ها اختصاص دهد.

با وجود تمام چالش‌ها، هایت خوش‌بین است. اما وقتی از او درباره‌ی تصویر بزرگ‌تر، یعنی پایان تمدن، پرسیده شد، پاسخ او برای مردی که در حوزه‌ی روانشناسی مثبت‌گرا به شهرت رسیده، نگران‌کننده است:

من به شدت نگران فروپاشی اجتماعی هستم. فناوری همیشه جوامع را تغییر می‌دهد و ما تازه در آغاز بزرگ‌ترین تغییر فناوری در تاریخ هستیم. با مخلوط شدن هوش مصنوعی در همه چیز، این روند سرعت خواهد گرفت. بنابراین ما به سمت دوران بسیار خطرناکی پیش می‌رویم…به همین دلیل است که برای محافظت از کودکان، همین الان، در سال ۲۰۲۵، چنین احساس فوریتی می‌کنم. دو نسل آینده ممکن است با چالش‌هایی فراتر از تصور ما روبه‌رو شوند. آن‌ها باید قوی، توانمند و مسلط بر توجه خود باشند.»