یک بررسی جهانی از پژوهش‌های فعلی نشان می‌دهد که استفاده زیاد از صفحه‌نمایش کودکان را وارد چرخه‌ای معیوب می‌کند؛ جایی که مشکلات رفتاری یا عاطفی افزایش می‌یابند و این مشکلات، کودکان را بیشتر به سمت دستگاه‌های دیجیتال سوق می‌دهند. این الگو، حالا در سراسر قاره‌ها، در گروه‌های سنی مختلف و در انواع رسانه‌ها قابل اندازه‌گیری است.
بررسی گسترده درباره تأثیرات صفحه‌نمایش بر کودکان
مطالعه‌ای با وسعت جهانی
این فراتحلیل (Meta-analysis) که توسط روانشناسان دانشگاه‌های کوئینزلند، نیو ساوت ولز و سایر مؤسسات انجام شده است، ۱۱۷ مطالعه طولی را که بیش از ۲۹۲٬۰۰۰ کودک زیر ده سال را طی زمان بررسی کرده‌اند، تجمیع کرده است.
این پژوهش، یکی از گسترده‌ترین تلاش‌ها برای ترسیم تعامل بین عادات دیجیتال و سلامت روان در طول زمان محسوب می‌شود.
چرخه معیوب استفاده از صفحه‌نمایش
رابطه دوطرفه بین صفحه‌نمایش و سلامت روان
تحلیل داده‌های ترکیبی نشان داد که ساعت‌های اضافی صرف بازی‌های ویدیویی، مرور شبکه‌های اجتماعی، تماشای ویدیو یا انجام تکالیف آنلاین، با افزایش اضطراب، افسردگی، پرخاشگری یا بیش‌فعالی در آینده مرتبط بود. همچنین، کودکانی که مضطرب، عصبانی یا غمگین بودند، معمولاً در شش ماه بعد زمان بیشتری را با صفحات نمایش می‌گذرانند.
مایکل نوتل، یکی از نویسندگان اصلی این مطالعه و دانشیار روان‌شناسی در دانشگاه کوئینزلند می‌گوید:
«کودکان زمان بیشتری را صرف صفحات نمایش می‌کنند؛ از سرگرمی گرفته تا انجام تکالیف و ارتباط با دوستان. ما دریافتیم که افزایش زمان استفاده می‌تواند به مشکلات رفتاری و عاطفی منجر شود، و کودکانی که دچار این مشکلات هستند، اغلب برای مقابله با آن‌ها به سراغ صفحه‌نمایش می‌روند.»
نیاز به درمان احساسات، نه فقط محدودیت
نویسندگان این مقاله بر این باورند که ماهیت دوطرفه این رابطه نشان می‌دهد که صرفاً کاهش دسترسی به ابزارهای دیجیتال کافی نیست، مگر آنکه به احساساتی که کودکان را به سمت این ابزارها سوق می‌دهد نیز پرداخته شود.
سن، جنسیت و نوع محتوا مهم است
افزایش خطر با بالا رفتن سن
خطرات با افزایش سن کودکان – دست‌کم در سال‌های اولیه – بیشتر می‌شود. کودکان ۶ تا ۱۰ ساله، پیوند قوی‌تری بین استفاده زیاد از صفحه‌نمایش و بروز مشکلات اجتماعی-عاطفی نسبت به کودکان پیش‌دبستانی نشان دادند.
تفاوت‌های جنسیتی
دختران بیشتر از پسران افزایش اضطراب یا کاهش اعتمادبه‌نفس را با افزایش زمان استفاده تجربه کردند. در مقابل، پسران بیشتر زمانی به استفاده بیشتر روی می‌آورند که پیش‌تر دچار مشکلاتی شده‌اند؛ نشانه‌ای که حاکی از ضرورت طراحی مداخلات اختصاصی برای هر جنسیت است.
نوع فعالیت دیجیتال نیز تأثیر دارد
بازی‌های تعاملی، به‌ویژه بازی‌های سریع یا رقابتی، با افزایش بیشتر رفتارهای برون‌گرایانه مانند بی‌قراری و پرخاشگری مرتبط بودند. در مقابل، تماشای آموزشی یا فعالیت‌های کلاسی، اثرات خفیف‌تری داشتند – اگرچه هر ساعت اضافه، اندکی ریسک را افزایش می‌داد.
بیشتر مطالعات به گزارش‌های خوداظهاری تکیه داشتند؛ بنابراین نویسندگان پیشنهاد می‌دهند که استفاده از گزارش‌های عینی اپلیکیشن‌ها می‌تواند تخمین‌های دقیق‌تری در آینده ارائه دهد.
نیاز به تعادل در زمان استفاده
تنها محدود کردن زمان کافی نیست
والدین اغلب با محدود کردن زمان استفاده واکنش نشان می‌دهند، اما این بررسی نشان می‌دهد که اعمال محدودیت به‌تنهایی می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد، اگر به ناراحتی‌های کودک توجه نشود.
آموزش همدلانه برای والدین و مربیان
روبرتا واسکونسلوس، نویسنده اصلی این مطالعه و مدرس دانشگاه نیو ساوت ولز، که این پژوهش را در دوران دکترای خود در دانشگاه کاتولیک استرالیا انجام داده است، می‌گوید:
«این مطالعه جامع نشان می‌دهد که برای مدیریت زمان استفاده از صفحه‌نمایش در کودکان، نیاز به رویکردی ظریف و چندبعدی داریم. با درک رابطه بین استفاده از صفحه‌نمایش و مشکلات اجتماعی-عاطفی، والدین، آموزگاران و سیاست‌گذاران می‌توانند از رشد سالم کودکان در دنیایی دیجیتال حمایت کنند.»
برنامه‌هایی که به والدین مهارت‌های آموزش هیجانی و سواد دیجیتال را همزمان یاد می‌دهند، می‌توانند هم به کاهش وابستگی به صفحه‌نمایش و هم به کاهش ناراحتی‌هایی که باعث آن می‌شود، کمک کنند.
عامل اصلی چیست؟
نزدیک‌ترین شواهد علی
از آنجا که هر مطالعه در این فراتحلیل، شرکت‌کنندگان را برای حداقل شش ماه دنبال کرده است، این پژوهش گامی به سوی شواهد علی محسوب می‌شود – چیزی فراتر از برش‌های لحظه‌ای رایج در پژوهش‌های گذشته.
مایکل نوتل می‌گوید:
«این تقریباً نزدیک‌ترین حالتی است که می‌توان به شواهد علی رسید، بدون اینکه به‌طور تصادفی صفحات نمایش را برای هزاران کودک حذف کنیم. البته نمی‌توانیم تأثیر عوامل دیگر مانند سبک فرزندپروری را کاملاً رد کنیم که ممکن است هم بر استفاده از صفحه‌نمایش و هم بر مشکلات روانی تأثیر بگذارند.»
پژوهش‌های آینده می‌توانند با ترکیب داده‌های خودکار استفاده، ردیاب‌های خلق‌وخو و مشاهدات خانوادگی، نحوه تعامل قرار گرفتن در معرض دیجیتال با خواب، ورزش و حمایت اجتماعی را بررسی کنند.
مسیرهای سالم‌تر برای استفاده از صفحه‌نمایش
حذف کامل امکان‌پذیر نیست
از آنجا که صفحه‌نمایش‌ها اکنون با آموزش، دوستی‌ها و سرگرمی درآمیخته‌اند، سیاست‌های سخت‌گیرانه و حذف کامل عملاً غیرواقع‌گرایانه هستند.
سیاست‌های بهداشتی مانند راهنمای تغذیه
نویسندگان پیشنهاد می‌دهند که رویکردی مشابه با راهنمای تغذیه اتخاذ شود: با محدودیت‌های روزانه مشخص و استانداردهایی برای محصولات دیجیتال که از ویژگی‌های طراحی برای جذب کودکان زیر ده سال جلوگیری کند.
همچنین آموزش‌هایی برای کودکان پیشنهاد می‌شود تا طراحی متقاعدکننده اپلیکیشن‌ها را بهتر بشناسند و نسبت به آن‌ها آگاهی پیدا کنند.
نقش دولت‌ها و شرکت‌های فناوری
سیاست‌گذاران می‌توانند با حمایت از مشاوران مدرسه و تشویق شرکت‌های فناوری به مسئولیت‌پذیری بیشتر در حوزه ایمنی کودکان، این اقدامات را تقویت کنند.
در حالی که احتمالاً تبلت‌ها و گوشی‌ها از زندگی کودکان حذف نخواهند شد، شواهد جدید نشان می‌دهد که اثر آن‌ها نه بی‌خطر است، نه اجتناب‌ناپذیر.
با درک اینکه سختی‌های عاطفی می‌توانند هم نتیجه و هم دلیل استفاده بیش از حد از صفحه‌نمایش باشند، والدین و جوامع می‌توانند برای شکستن این چرخه اقدام کنند. هدف این نیست که دستگاه‌ها را ممنوع کنیم، بلکه باید استفاده‌ای سالم، آگاهانه و هدفمند از آن‌ها را در میان کودکان ترویج دهیم.
این مطالعه در نشریه Psychological Bulletin منتشر شده است.
source