کاهش آلاینده‌های فوق‌العاده؛ راهکاری فوری برای خنک‌سازی زمین و نجات جان‌ها

1

در گفت‌وگوهای اقلیمی، معمولاً دی‌اکسید کربن محور اصلی بحث است، اما تنها مقصر افزایش دمای زمین نیست. گروهی از ترکیبات گرماگیر که به «آلاینده‌های فوق‌العاده» شناخته می‌شوند، تأثیری بسیار فراتر از وزن خود بر جو زمین و سلامت ریه‌های ما دارند.

ماندگاری کمتر، اثرگذاری بیشتر

برخلاف دی‌اکسید کربن که قرن‌ها در جو باقی می‌ماند، این آلاینده‌ها تنها چند روز تا چند سال دوام می‌آورند. به همین دلیل، کاهش آن‌ها می‌تواند در یک دوره کوتاه سیاسی، هم هوا را پاک کند و هم سیاره را خنک‌تر سازد.

درو شيندل، دانشمند اقلیم در دانشگاه دوک و یکی از مشارکت‌کنندگان اصلی در هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC)، این آلاینده‌ها را «میوه‌های دم‌دستی برای آینده‌ای ایمن‌تر» توصیف می‌کند.

چرا باید هم‌اکنون آلاینده‌های فوق‌العاده را کاهش دهیم؟

سهم قابل‌توجه در گرمایش زمین

براساس گزارشی از ائتلاف اقلیم و هوای پاک (CCAC) در سال ۲۰۱۸، آلاینده‌های فوق‌العاده مسئول تقریباً نیمی از گرمایش ثبت‌شده از زمان آغاز انقلاب صنعتی هستند. کاهش آن‌ها می‌تواند زمان ارزشمندی برای کشورهای در حال کربن‌زدایی از شبکه‌های انرژی فراهم کند.

واکنش سریع دمایی

از آن‌جا که این آلاینده‌ها عمر کوتاهی دارند، اثر آن‌ها بر دما نیز سریع است. تنها با اقدام جدی بر کاهش متان می‌توان تا دهه ۲۰۴۰ از حدود ۰٫۲۸ درجه سانتی‌گراد گرمایش جلوگیری کرد. این برآورد از سوی مؤسسه حکمرانی و توسعه پایدار ارائه شده است.

منابع اصلی آلاینده‌های فوق‌العاده

متان

متان در بیست سال نخست حضورش در جو، ۸۶ برابر قوی‌تر از دی‌اکسید کربن عمل می‌کند. این گاز از میادین نفت و گاز نشت می‌کند، از محل‌های دفن زباله می‌گریزد و از شالیزارها حباب‌زده خارج می‌شود.

کربن سیاه

ذره‌ای دوده‌ای که دودها را تیره می‌کند، تنها حدود دو هفته در جو باقی می‌ماند، اما در هر تن ۱۵۰۰ برابر بیشتر از دی‌اکسید کربن گرما ایجاد می‌کند. ترافیک جاده‌ای، اجاق‌های چوبی و آتش‌سوزی‌های جنگلی منابع اصلی آن هستند.

اوزون تروپوسفری

این گاز مستقیماً منتشر نمی‌شود بلکه با تابش خورشید بر ترکیبی از متان، اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار شکل می‌گیرد. با آن‌که تنها چند روز باقی می‌ماند، همچنان در افزایش گرمایش نقش دارد.

هیدروفلوئوروکربن‌ها و اکسید نیتروژن

هیدروفلوئوروکربن‌ها برای خنک نگه‌داشتن یخچال‌ها و تهویه ساختمان‌ها به‌کار می‌روند، در حالی که اکسید نیتروژن از کود شیمیایی منتشر می‌شود. این ترکیبات نیز جزو آلاینده‌های فوق‌العاده هستند، هرچند اثر مستقیم کمتری بر سلامت انسان دارند.

پیامدهای آلاینده‌های فوق‌العاده بر سلامت

نقش در مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا

کربن سیاه و اوزون سطح پایین جزو ترکیباتی هستند که سالانه جان ۶.۷ میلیون نفر را می‌گیرند. براساس گزارش «کارگروه هوای پاک»، اوزون به‌تنهایی مسئول حدود ۲.۴ میلیون مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی و ریوی است.

اثرات کربن سیاه بر بدن

ذرات ریز کربن سیاه وارد جریان خون می‌شوند، فشار خون را افزایش می‌دهند، آسم را بدتر می‌کنند و رشد جنین را تحت تأثیر قرار می‌دهند. دانشمندان هنوز در حال بررسی میزان سمی بودن این ذره در مقایسه با سایر اجزای PM₂.₅ هستند.

ارتباط سلامت و اقلیم

سیاست‌گذاری ناکافی به دلیل تفکیک موضوعی

با وجود پیوند عمیق بین تغییرات اقلیمی و سلامت عمومی، بسیاری از کارشناسان این دو را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنند. این تفکیک مانع پاسخ‌های هماهنگ به آلاینده‌های فوق‌العاده شده است، به‌ویژه زمانی که آلاینده‌ها بلافاصله سمی نباشند.

به‌عنوان نمونه، متان مستقیماً ریه‌ها را آسیب نمی‌زند، از این رو معمولاً در سیاست‌های کیفیت هوا نادیده گرفته می‌شود. در حالی که متان پیش‌زمینه اصلی تشکیل اوزون تروپوسفری است که در شهرها و روستاها کشنده است.

تأثیر آلودگی بر غذا و آب

کاهش محصولات کشاورزی

اوزون وارد بافت گیاهان می‌شود و بهره‌وری محصولات را کاهش می‌دهد. مدل‌های جهانی نشان می‌دهند که تا دوازده درصد از غلات اصلی هر سال به‌دلیل اوزون ناشی از متان از بین می‌روند که امنیت غذایی در مناطق آسیب‌پذیر را تهدید می‌کند.

تأثیر بر منابع آبی

دوده نور خورشید را کم می‌کند و الگوی بارش را تغییر می‌دهد. زمانی که روی برف‌های کوهستانی می‌نشیند، ذرات تیره سرعت ذوب را افزایش می‌دهند و منابع آب آشامیدنی در پایین‌دست را به‌هم می‌ریزند.

راهکارهای سریع برای خنک‌سازی زمین

اقدامات مؤثر و قابل اجرا

در یک تحلیل قدیمی به رهبری شيندل، ۱۴ اقدام آماده اجرا شناسایی شد؛ از درزگیری چاه‌های گازی تا فیلتر کردن دود دیزل. این اقدامات می‌توانند تا سال ۲۰۵۰ حدود ۰٫۵ درجه سانتی‌گراد از گرمایش پیش‌بینی‌شده را کاهش دهند و از مرگ میلیون‌ها انسان جلوگیری کنند.

علاوه بر این، همین مجموعه می‌تواند هر سال محصولات کشاورزی به ارزش ده‌ها میلیارد دلار را نجات دهد که نشان می‌دهد سودهای اقلیمی، سلامت و اقتصادی معمولاً در یک راستا حرکت می‌کنند.

روش‌های مؤثر کاهش آلاینده‌های فوق‌العاده

اقدامات در صنایع و زندگی روزمره

شرکت‌های نفت و گاز می‌توانند با دوربین‌های مادون‌قرمز و ماهواره‌ها نشتی‌های متان را شناسایی کرده، با هزینه‌ای کم آن‌ها را اصلاح کنند. افزودنی‌های خوراک دام می‌توانند گاز متان خارج‌شده از دام‌ها را تا ۳۰ درصد کاهش دهند.

در خانه‌ها نیز می‌توان اجاق‌های چوبی دودزا را با اجاق‌های القایی برقی جایگزین کرد. شهرهایی که ورود خودروهای پرآلاینده را محدود می‌کنند، شاهد کاهش سریع کربن سیاه هستند و فضاهایی مانند ایستگاه‌های اتوبوس برای کودکان ایمن‌تر می‌شوند.

از اقدام محلی تا تعهد جهانی

تعهدات بین‌المللی

بیش از ۱۰۰ کشور «پیمان جهانی متان» را امضا کرده‌اند که متعهد به کاهش ۳۰ درصدی تا سال ۲۰۳۰ است. تحقق این هدف می‌تواند تا اواسط قرن از ۶۹۰ هزار مرگ زودرس در سال جلوگیری کند.

قوانین‌گذاران می‌توانند آلاینده‌های فوق‌العاده را در برنامه‌های اقلیمی ملی ذیل توافق‌نامه پاریس بگنجانند تا مقررات کیفیت هوا و گازهای گلخانه‌ای در یک جهت حرکت کنند.

دستیابی به اهداف اقلیمی جهانی

نیاز به پایش بهتر و حمایت مالی

دانشمندان هنوز به ابزارهای پایش بهتری نیاز دارند. سنسورهای ارزان‌قیمت بر روی پشت‌بام مدارس همراه با داده‌های ماهواره‌ای شروع به نقشه‌برداری از نقاط داغ آلودگی در زمان واقعی کرده‌اند.

شيندل در یک نشست خبری سازمان ملل درباره ارزیابی جهانی متان اعلام کرد: «برای رسیدن به اهداف اقلیمی جهانی، باید هم‌زمان با کاهش دی‌اکسید کربن، انتشار متان را نیز کاهش دهیم.»

پیشرفت سریع‌تر منوط به تأمین مالی پروژه‌هایی است که همزمان مزایای اقلیمی و سلامتی دارند.