بزرگ‌ترین سلاح هسته‌ای که تاکنون آزمایش شده است، بمب تزار بود که قدرتی انفجاری معادل تقریبا ۵۰ مگاتن تی‌ان‌تی داشت؛ گرچه ظرفیت واقعی آن دو برابر این مقدار بود. قدرت انفجاری بمب تزار ۳۵۰۰ برابر بیشتر از بمب پسر کوچک بود که روی هیروشیما انداخته شد.
بمب تزار که به‌عنوان پادشاه بمب‌ها نیز شناخته می‌شد و توسط اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد، هنگام انفجار، گوی آتشینی به قطر ۴ کیلومتر ایجاد کرد و ابر قارچی حاصل از آن تا ارتفاع بیش از ۶۰ کیلومتری در جو بالا رفت. نیروی انفجار این بمب به قدری قوی بود که اثر آن تا فاصله بیش از هزار کیلومتر دورتر احساس شد و موج شوک آن تقریبا تا ۴ هزار کیلومتر از محل انفجار قابل تشخیص بود.
وقتی سلاح‌هایی با قدرت انفجاری پایین که مناسب استفاده در میدان جنگ هستند، در دسترس باشند، احتمال استفاده از آن‌ها در جنگ بیشتر می‌شود
برای نشان‌دادن افزایش مقیاس قدرت تخریب، این طور مثال می‌زنیم که اگر بمبی که روی هیروشیما انداخته شد در شهر بزرگی در ایالات متحده مانند نیویورک منفجر می‌شد، ۲۶۴ هزار نفر کشته و ۵۱۲ هزار نفر زخمی می‌شدند. این درحالی است که اگر بمب تزار در نیویورک منفجر می‌شد، بیش از ۷٫۵ میلیون نفر کشته و ۴٫۲ میلیون نفر زخمی می‌شدند. گرچه بمب مذکور آنقدر بزرگ و سنگین بود که با وزن ۲۷ تن، طول ۸ متر و قطر دو متر، امکان استفاده عملی و کارآمد از آن در موشک‌های بالستیک وجود نداشت و به همین دلیل نمی‌توانست به‌طور واقعی در عملیات نظامی به کار گرفته شود.
کوچکتر، سبک‌تر، سریع‌تر
کشورهای دارای سلاح هسته‌ای، به جای تمرکز صرف بر افزایش قدرت تخریب، روی ساخت بمب‌های کوچکتر و سبک‌تر کار کرده‌اند تا بتوان تعداد بیشتری از آن‌ها را حمل کرد. همچنین هدف کشورها این است که بمب‌ها قدرت انفجاری کمتری داشته باشند تا استفاده از آن‌ها در نبردهای زمینی نیز امکان‌پذیر باشد.
درطول ۶۰ سال گذشته، سلاح‌های هسته‌ای به تدریج کوچکتر و جمع‌وجورتر شده‌اند تا بتوان آن‌ها را در انواع مختلف سامانه‌های پرتاب و حمل سلاح به‌کار برد. برخی از سلاح‌های هسته‌ای امروزی به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که بتوانند چند کلاهک هسته‌ای مستقل را با دقت بسیار بالا هدایت کنند و موشک‌ها بتوانند همزمان چندین کلاهک را حمل کنند.
بیشتر بخوانید
علاوه بر سلاح‌های هسته‌ای بزرگ و راهبردی که قدرت تخریب بالایی دارند، سلاح‌های هسته‌ای کوچکتر و تاکتیکی نیز برای استفاده در موقعیت‌های محدود و خاص، مانند میدان‌های نبرد ساخته شده‌اند. این نوع سلاح‌های هسته‌ای قدرت انفجاری کمتری دارند و برای استفاده در نبردهای زمینی ساخته شده‌اند؛ به‌طوری که بتوانند اهداف نزدیک و مشخص را هدف قرار دهند و در عین حال آسیب به غیرنظامیان را به حداقل برسانند.
گرچه سلاح‌های تاکتیکی کوچکتر گاهی به عنوان «بمب‌های کوچک هسته‌ای» شناخته می‌شوند، همچنان قادر به ایجاد تخریب‌های بسیار شدید هستند. قدرت انفجاری این بمب‌های تاکتیکی می‌تواند از کمتر از یک کیلوتن تا بیش از ۱۰۰ کیلوتن باشد که در بالاترین حد خود، تا پنج برابر قوی‌تر از بمب‌های اتمی اولیه مانند پسر کوچک و مرد چاق است.
استفاده از بمب‌های تاکتیکی کوچک ممکن است به‌دلیل سوءتفاهم، اشتباه در محاسبه یا واکنش ناخواسته دشمنان، باعث افزایش تنش‌ها شود و درنهایت جنگ هسته‌ای گسترده را در پی داشته باشد. وقتی سلاح‌هایی با قدرت انفجاری پایین که مناسب استفاده در میدان جنگ هستند، به‌راحتی در دسترس باشند، احتمال استفاده از آن‌ها در شرایط جنگی بیشتر می‌شود.
کشورهای دارای سلاح‌های هسته‌ای و حتی کشورهای فاقد این تسلیحات، هزینه‌های زیادی را صرف توسعه سیستم‌های حمل مانند موشک‌های راهبردی و معمولی و همچنین سیستم‌های دفاع موشکی کرده‌اند. این درحالی است که کارشناسان و پژوهشگران هسته‌ای از مدت‌ها پیش بر این باورند که سیستم‌های دفاع موشکی نمی‌توانند دربرابر دشمنان جدی و مصمم به‌طور کامل موثر باشند. بااین‌حال، بودجه پیشنهادی ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ مبلغ ۱۰٫۹ میلیارد دلار برای تقویت و گسترش استقرار سیستم‌های دفاع موشکی بوده است.
در سال‌های اخیر سلاح‌های هسته‌ای به تدریج کوچکتر شده‌اند تا بتوان آن‌ها را در انواع مختلف سامانه‌های پرتاب و حمل سلاح به‌کار برد
توسعه چنین سیستم‌های دفاع موشکی می‌تواند به تشدید رقابت تسلیحاتی منجر شود و پیمان موشک‌های ضد بالستیک نقش مهمی در تلاش برای مهار این روند داشته است. ۸۰ سال از زمان اولین بمباران هسته‌ای در ژاپن می‌گذرد و از آن زمان تاکنون هیچ کشور دیگری علیه دیگران از سلاح هسته‌ای استفاده نکرده است.
پس از اولین استفاده از سلاح هسته‌ای، کشورهای دارنده این سلاح‌ها تعداد آن‌ها را تا حدود ۶۰ هزار عدد افزایش دادند. امروزه ۹ کشور حدود ۱۳ هزار بمب هسته‌ای در اختیار دارند که تقریبا ۹۰ درصد آن‌ها متعلق به آمریکا و روسیه است. همچنین، این کلاهک‌های هسته‌ای مدرن بسیار کشنده‌تر از بمب‌های اتمی اولیه هستند که در هیروشیما و ناگاساکی استفاده شدند. محدوده تخریب و اثرات ناشی از انفجار، مانند آتش‌سوزی‌های گسترده، بارش مواد رادیواکتیو و تابش حرارتی، بسیار وسیع‌تر خواهد بود و این موضوع باعث افزایش تعداد قربانیان و مشکلات بلندمدت برای محیط زیست و سلامت انسان‌ها می‌شود.
با وجود خطرات ناشی از سلاح‌های هسته‌ای، ایالات متحده به برنامه‌های ساخت سلاح‌های هسته‌ای جدید، ازجمله موشک‌های کروز مجهز به سلاح هسته‌ای ادامه می‌دهد.
استفاده از سلاح‌های هسته‌ای پیامدهای انسانی، زیست‌محیطی و ژئوپولیتیکی فاجعه‌باری به همراه خواهد داشت. همزمان با ادامه سرمایه‌گذاری و پیشرفت فناوری در زمینه سلاح‌های هسته‌ای، جامعه جهانی همچنان با چالش‌ها و خطرات مرتبط با وجود این سلاح‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند. تلاش برای خلع سلاح، جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته‌ای، کنترل تسلیحات و برقراری مذاکرات دیپلماتیک امروز بیش از هر زمان دیگری برای حفظ صلح و امنیت جهانی حیاتی است.
source