چین چگونه به ابرقدرت هوش مصنوعی تبدیل می‌شود؟

1

سرمایه‌گذاری دولتی، اهرم اصلی توسعه چین

با وجود محدودیت‌هایی که ایالات متحده برای دسترسی چین به سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی اعمال کرده است، چین با اتکا به سرمایه‌گذاری‌های عظیم دولتی، در حال توسعه سیستم‌های متن‌باز و بومی است. شرکت‌هایی مانند هواوی، علی‌بابا و DeepSeek در خط مقدم این تحول قرار دارند و پکن در تلاش است فاصله خود با آمریکا را در این حوزه حیاتی کاهش دهد.

در جولای سال گذشته، زمانی که شرکت OpenAI دسترسی چین به سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی را محدود کرد، توسعه‌دهندگان چینی بی‌تفاوت ماندند. آن‌ها تصمیم گرفتند به‌جای وابستگی به مدل‌های خارجی، به سیستم‌های متن‌باز روی بیاورند؛ یعنی فناوری‌هایی که اساس آن‌ها به‌صورت عمومی منتشر شده و امکان توسعه توسط دیگران فراهم است.

در آن زمان، این تغییر تمرکز عمدتاً به‌معنای حرکت به‌سوی مدل‌هایی بود که شرکت آمریکایی Meta توسعه داده بود.

DeepSeek و Alibaba در صدر رقابت جهانی

رقابت چین برای رسیدن به مغز انسان

در طول یک سال گذشته، تحول بزرگی در رقابت جهانی برای توسعه هوش مصنوعی پیشرفته رخ داده است. شرکت‌های چینی نظیر DeepSeek و Alibaba موفق شده‌اند برخی از پیشرفته‌ترین مدل‌های متن‌باز هوش مصنوعی جهان را توسعه دهند.

چین با سرعتی چشمگیر در حال کاهش فاصله خود با ایالات متحده در زمینه فناوری‌هایی است که توانایی رقابت با مغز انسان را دارند. این روند تصادفی نیست؛ دولت چین سال‌هاست با الگوبرداری از استراتژی‌های موفق خود در زمینه خودروهای برقی و انرژی خورشیدی، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در مسیر تبدیل شدن به یک ابرقدرت هوش مصنوعی انجام داده است.

کایل چان، پژوهشگر اندیشکده RAND، می‌گوید:
«چین از تولید تراشه تا مراکز داده، و از انرژی تا مهندسی، در تمام زنجیره فناوری هوش مصنوعی از حمایت دولتی برخوردار است.»

استراتژی صنعتی چین: از تولید تا خودکفایی

ساخت زیرساخت‌های کلیدی در داخل کشور

در دهه گذشته، پکن شرکت‌های چینی را تحت فشار قرار داد تا در بخش‌هایی که قبلاً به واردات متکی بودند، ظرفیت تولید داخلی ایجاد کنند. این رویکرد باعث شد چین به تولیدکننده حدود یک‌سوم کالاهای جهان تبدیل شود و در حوزه‌هایی مانند خودروهای برقی، باتری و پنل‌های خورشیدی به‌عنوان رهبر جهانی شناخته شود. اکنون همین رویکرد در مورد اجزای کلیدی سیستم‌های هوش مصنوعی، از جمله قدرت پردازشی، نیروی مهندسی و منابع داده نیز به کار گرفته می‌شود.

چالش‌های آمریکا در محدودسازی چین

محدودیت‌های چیپ‌سازی نتیجه معکوس داشت

چین این استراتژی صنعتی را علی‌رغم تلاش‌های ایالات متحده برای محدودسازی دنبال کرده است؛ از جمله اعمال محدودیت بر فروش تراشه‌های پیشرفته توسط شرکت‌هایی مانند Nvidia. با این حال، دولت چین با حمایت از شرکت‌هایی مانند Huawei به توسعه جایگزین‌های داخلی برای فناوری‌های امریکایی شتاب بخشیده است.

اخیراً Nvidia اعلام کرد که دولت آمریکا فروش تراشه H20 – که ویژه بازار چین طراحی شده – را با مجوز خاصی تأیید کرده است. با این حال، رقابت برای ساخت نمونه‌های جایگزین با حمایت دولت چین ادامه دارد.

دولت چین، معمار زیرساخت هوش مصنوعی

نقش کلیدی دولت در تأمین منابع، داده و استعداد

در حالی‌که شرکت‌های آمریکایی مانند گوگل و Meta میلیاردها دلار در مراکز داده سرمایه‌گذاری می‌کنند، در چین حکومت نقش کلیدی در تأمین زیرساخت‌های هوش مصنوعی ایفا می‌کند. این شامل مراکز داده، سرورهای پرظرفیت و نیمه‌هادی‌ها می‌شود.

برای متمرکزسازی استعدادهای مهندسی، دولت چین بودجه گسترده‌ای برای ایجاد شبکه‌ای از آزمایشگاه‌های پژوهشی در همکاری با شرکت‌های بزرگ فناوری مانند Alibaba و ByteDance اختصاص داده است.

همچنین، بانک‌ها و دولت‌های محلی موظف شده‌اند برای حمایت از صدها استارتاپ فعال در زمینه هوش مصنوعی، تسهیلات مالی ارائه دهند. از سال ۲۰۱۴ تاکنون، دولت چین حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برای گسترش صنعت نیمه‌هادی سرمایه‌گذاری کرده و در ماه آوریل اعلام کرد که ۸.۵ میلیارد دلار دیگر برای حمایت از استارتاپ‌های نوپای هوش مصنوعی اختصاص خواهد داد.

محدودیت‌های اینترنت و مدیریت داده در چین

تنظیم هوش مصنوعی با سیاست‌های داخلی

در حالی‌که مدل‌های آمریکایی مانند ChatGPT با استفاده از داده‌هایی از وب‌سایت‌های مختلف از جمله Reddit و Wikipedia آموزش دیده‌اند (که در چین فیلتر شده‌اند)، شرکت‌های چینی مجبورند مدل‌های خود را با استفاده از منابع تأییدشده و مطابق با خط‌مشی‌های دولت چین آموزش دهند.

دولت چین فهرستی از منابع اطلاعاتی مورد تأیید برای آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی فراهم کرده است. همچنین، دسترسی شرکت‌های چینی به حجم عظیمی از داده‌های مربوط به رفتار کاربران اینترنت، مزیت رقابتی قابل‌توجهی فراهم کرده است. به همین دلیل، شرکت‌هایی مانند ByteDance (مالک TikTok) موفق به توسعه برخی از محبوب‌ترین سیستم‌های هوش مصنوعی کشور شده‌اند.

رقابت فشرده و کاهش قیمت‌ها

ضعف مدل بالا به پایین در تخصیص منابع

با وجود پیشرفت‌ها، رویکرد صنعتی دولت چین گاهی با ناکارآمدی‌هایی نیز مواجه می‌شود. شرکت‌های نوپا در تلاش برای کسب سهمی از بازار، مدل‌های خود را با قیمت‌های پایین عرضه می‌کنند تا مهندسان را جذب کنند.

از طرف دیگر، رویکرد «بالا به پایین» دولت چین باعث می‌شود که بازتخصیص منابع با تغییر سریع فناوری‌ها، دشوار باشد. برای مثال، در سال‌های گذشته تمرکز شرکت‌ها روی فناوری‌هایی مانند تشخیص چهره بود، اما اکنون با ظهور هوش مصنوعی مولد مانند ChatGPT، بسیاری از آن‌ها آمادگی لازم را نداشتند.

کایل چان می‌گوید:
«تصمیم‌گیری درباره اینکه منابع به کجا اختصاص یابد، آسان نیست. هوش مصنوعی برخلاف صنایع پایدار مانند فولاد یا کشتی‌سازی، فناوری‌ای پویا و در حال تحول است.»

موانع تولید داخلی تراشه و محدودیت‌های فنی

SMIC و رقابت با Nvidia

بخش بزرگی از بودجه دولتی به شرکت SMIC (شرکت بین‌المللی تولید نیمه‌هادی چین) اختصاص یافته که مسئول تولید تراشه‌هایی مشابه Nvidia است. این شرکت در حال تلاش برای تولید تراشه‌هایی است که بتوانند نیازهای Huawei را در حوزه هوش مصنوعی برطرف کنند.

اگرچه تراشه‌های Huawei برای برخی وظایف کافی هستند، اما از نظر عملکرد با تراشه‌های Nvidia برابری نمی‌کنند. همچنین، بسیاری از شرکت‌ها تمایلی به مهاجرت به این تراشه‌ها ندارند، زیرا تولید انبوه آن‌ها توسط SMIC هنوز با چالش‌هایی مواجه است.

کایل چان در پایان می‌افزاید:
«هدف این است که حتی اگر ارتباط با دنیای خارج به‌طور کامل قطع شود، صنعت هوش مصنوعی چین بتواند بدون توقف، هرچند با عملکردی پایین‌تر، به فعالیت خود ادامه دهد.»