با شروع فصل سرما در نیمکره شمالی، سرماخوردگی به یکی از مشکلات رایج تبدیل می‌شود. با تغییر فصل و سردتر شدن هوا، افراد زمان بیشتری را در داخل خانه می‌گذرانند و کودکان که به مدرسه برگشته‌اند، میکروب‌های سرماخوردگی را به خانه می‌آورند. این وضعیت باعث می‌شود چرخه‌ای از بیماری‌های زمستانی آغاز شود که به‌طور مداوم خانواده‌ها را درگیر می‌کند. با توجه به اینکه اخیرا واکسن آنفولانزا عرضه شد، این سوال مطرح می‌شود که چرا هنوز واکسنی برای پیشگیری از سرماخوردگی وجود ندارد؟
از نظر علمی، سرماخوردگی عفونتی است که بینی و گلو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب علائمی مانند عطسه، سرفه و ناخوشی می‌شود. برخلاف برخی دیگر از بیماری‌ها مانند کووید-۱۹، سرماخوردگی‌ها به ویروس خاصی نسبت داده نمی‌شوند. علت آن است که ویروس‌های مختلفی ازجمله ویروس‌های رینوویروس‌ها، آدنوویروس‌ها و حتی کروناویروس‌های فصلی (همه کروناویروس‌ها باعث کووید نمی‌شوند) باعث سرماخوردگی می‌شوند و در درون این خانواده‌های ویروسی، گونه‌های مختلفی وجود دارند.
رینوویروس‌ها را درنظر بگیرید. این ویروس‌ها عامل بیشتر سرماخوردگی‌ها شناخته می‌شوند. رینوویروس‌ها در طول تکامل، آن‌ها کاملاً به عفونت در بدن انسان تطبیق یافته‌اند و به سرعت در بینی و راه‌های هوایی ما تکثیر می‌شوند تا ما را بیمار کنند. حدود ۱۸۰ گونه از رینوویروس‌ها وجود دارد.
سرماخوردگی‌ها توسط ویروس‌های مختلفی ایجاد می‌شوند و به دلیل تنوع بالای ویروس‌ها، ساخت واکسنی که دربرابر تمام آن‌ها محافظت کند، دشوار است
اگر سایر ویروس‌های عامل سرماخوردگی را نیز در نظر بگیریم، در مجموع حدود ۲۸۰ گونه مختلف از ویروس‌ها وجود دارند. این بدان معناست که ۲۸۰ عامل مختلف می‌توانند باعث سرفه‌هایی شوند که در اطراف ما پخش می‌شود. ساخت واکسنی که بتواند از تمام این ویروس‌ها محافظت کند، چالش بزرگی است.
چالش دوم در شیوع این گونه‌هاست. دانشمندان واکسن‌های آنفولانزا و کووید را متناسب با گونه‌هایی که درحال گردش هستند، تولید می‌کنند. ماه‌ها قبل از آغاز فصل آنفولانزا، سازمان بهداشت جهانی به کشورها توصیه می‌کند که واکسن‌های خود را برای مقابله با کدام گونه‌ها تولید کنند. این توصیه‌ها می‌تواند بر اساس گونه‌هایی باشد که در نیمکره جنوبی غالب هستند و بالعکس.
رویکرد مورد استفاده برای ساخت واکسن آنفلوانزا برای سرماخوردگی کاربرد ندارد، چون همه ۲۸۰ گونه به طور همزمان در حال گردش هستند.
عدم واکسن سرماخوردگی معنا نیست که دانشمندان برای ساخت واکسن سرماخوردگی تلاشی نکرده‌اند. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی، دانشمندان بسیاری پروژه‌هایی را برای توسعه واکسن‌های سرماخوردگی آغاز کردند. آن‌ها با انگیزه‌ای قوی در پی یافتن راه‌حلی برای این مشکل عمومی بودند و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شد. با‌این‌حال، متاسفانه همه این تلاش‌ها به شکست انجامید و واکسن‌های مورد بررسی قادر به مقابله با ویروس‌های سرماخوردگی نبودند. از آن زمان به بعد، پیشرفت قابل‌توجهی در این زمینه مشاهده نشده است. در سال ۲۰۲۲، تیمی از پژوهشگران با بررسی جامع تمام تحقیقات منتشر شده در این حوزه، تنها یک آزمایش بالینی را یافتند که در سال ۱۹۶۵ انجام شده بود و هیچ آزمایش جدید یا موفقیت‌آمیز دیگری تا آن زمان وجود نداشت.
در چنین شرایطی بدیهی است که علاقه به این موضوع کاهش یافته است. بسیاری از افراد سوال می‌کنند که آیا اصلاً ساخت واکسن سرماخوردگی ارزش صرف تلاش و منابع را دارد یا نه. در هر حال، بیشتر سرماخوردگی‌ها به درمان‌های خاصی نیاز ندارند و معمولاً تنها یک یا دو هفته طول می‌کشند. علاوه‌براین، ویروس‌های خطرناک‌تر و تهدیدات بهداشتی جدی‌تری وجود دارند که ممکن است توجه بیشتری را به خود جلب کنند و منابع تحقیقاتی را به سمت خود بکشانند.
گرچه ویروس‌های سرماخوردگی نیز در طول زمان دچار جهش و تکامل می‌شوند، هیچ‌کس انتظار ندارد که آن‌ها روزی باعث دنیاگیری بعدی شوند. این ویروس‌ها به‌طور طبیعی باعث ایجاد بیماری‌های خفیف و موقتی در انسان‌ها می‌شوند و این روند را به خوبی و به مدت طولانی ادامه داده‌اند. درمقابل، ویروس‌هایی مانند آنفولانزا که می‌توانند بیماری‌های شدید، ناتوانی‌های جدی و حتی مرگ را به همراه داشته باشند، تهدید بسیار بزرگ‌تری برای سلامت عمومی به شمار می‌آیند و به همین دلیل باید توجه بیشتری به آن‌ها معطوف شود.
در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، تلاش‌های زیادی برای ساخت واکسن سرماخوردگی صورت گرفت، اما این تلاش‌ها به شکست انجامید و از آن زمان پیشرفت قابل‌توجهی در این زمینه حاصل نشده است
با وجود اینکه سرماخوردگی‌ها معمولاً بیماری‌هایی خفیف هستند، هنوز هم می‌توانند آزاردهنده، مختل‌کننده و گاهی آسیب‌زا باشند. رینوویروس‌ها که عامل اصلی سرماخوردگی شناخته می‌شوند، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین عوامل بیماری‌های عفونی انسان‌ها مطرح هستند. این ویروس‌ها علاوه بر ایجاد علائم آزاردهنده‌ای مانند سرفه و عطسه، می‌توانند منجر به بیماری‌های جدی‌تری مانند ذات‌الریه، به ویژه در کودکان خردسال و سالمندان شوند. تاثیر سرماخوردگی‌ها تنها محدود به علائم جسمی آن‌ها نیست. وقتی هزینه‌های مربوط به ویزیت‌های پزشکی، دارو، غیبت از کار و کاهش بهره‌وری را در نظر بگیریم، هزینه‌های اقتصادی سرماخوردگی‌ها بسیار بالا می‌رود.
با وجود چالش‌های فراوانی که برای ساخت واکسن سرماخوردگی وجود دارد، خوشبختانه هنوز امید وجود دارد. برخی از دانشمندان درحال پیشرفت‌های قابل‌توجهی در این زمینه هستند و نشان داده‌اند که می‌توان گام‌های مهمی برداشت. به طور خاص، گری مک‌لین و همکارانش در کالج سلطنتی لندن درحال تحقیق و توسعه روش‌هایی هستند که می‌تواند سیستم ایمنی افراد مبتلا به آسم و بیماری‌های ریوی را به گونه‌ای تقویت کند که آن‌ها را در برابر ویروس‌های سرماخوردگی محافظت کند.
پژوهشگران دانشگاه اموری نیز واکسنی را توسعه داده‌اند که به‌نظر می‌رسد می‌تواند از میمون‌ها دربرابر حدود یک سوم از رینوویروس‌ها محافظت کند. این موفقیت، هرچند در مراحل ابتدایی است، گام مهمی در جهت توسعه واکسن‌های موثر برای انسان‌ها به‌شمار می‌رود.
البته هنوز راه زیادی برای دستیابی به واکسن سرماخوردگی مؤثر در پیش است. بنابراین، انتظار نداشته باشید این واکسن در پنج سال آینده به بازار بیاید. مایکل بوئکه، پژوهشگر بیماری‌های عفونی در مرکز سرطان فرد هاچ در سیاتل، واشنگتن می‌گوید: «هنوز به نقطه‌ای که بتوانیم واکسن موثری برای سرماخوردگی ارائه دهیم، نرسیده‌ایم، اما پیشرفت‌های آینده ممکن است ما را به این هدف نزدیک‌تر کند.»
source