معرفی انواع روش‌های عمل فیستول مقعدی

فیستول مقعدی یکی از بیماری‌های نشیمنگاهی است که برخلاف تصور رایج، فقط مشکل افراد مسن یا بیمار نیست. سبک زندگی کم تحرک، نشستن طولانی مدت، رژیم غذایی نامنظم و حتی استرس‌های روزمره می‌توانند در ایجاد التهاب و عفونت روده و مقعد نقش داشته باشند و زمینه را برای شکل‌گیری فیستول فراهم کنند.

این بیماری معمولاً با یک چرخه‌ی اذیت کننده همراه است: ترشح، درد، تغییرات پوستی و خستگی مداوم. اما بخش مهم ماجرا این است که فیستول خودبه‌خود درمان نمی‌شود و تقریباً همیشه نیاز به یک روش جراحی یا مداخله‌ای دارد.

در این مطلب، روش‌های مختلف عمل فیستول مقعدی را با زبان ساده و با نگاهی امروزی بررسی می‌کنیم؛ از تکنیک‌های قدیمی تا روش‌های لیزری و کم‌تهاجمی که امروز محبوب‌تر شده‌اند.

فیستول مقعدی چیست و چرا نیاز به عمل دارد؟

فیستول مقعدی یکی از آزاردهنده‌ترین بیماری‌های ناحیه نشیمنگاهی است که با علائمی مانند ترشح چرکی، درد مزمن، سوزش و احساس تورم همراه است و اگر درمان به‌موقع انجام نشود، می‌تواند کیفیت زندگی را به‌شدت کاهش دهد.

• عفونت را به سطح پوست تخلیه می‌کند،
• دوباره بسته می‌شود،
• دوباره چرک جمع می‌کند،
• و دوباره باز می‌شود و …

این چرخه آنقدر تکرار می‌شود که بیمار پس از مدتی از درد، ترشح و بوی ناخوشایند خسته می‌شود. به همین دلیل است که متخصصان تأکید می‌کنند فیستول بدون جراحی درمان قطعی ندارد.

چه زمانی جراحی لازم است؟

فیستول مقعدی معمولاً از همان ابتدا ساختاری دارد که اجازه نمی‌دهد با دارو، پماد یا درمان‌های خانگی بهبود پیدا کند. این بیماری یک مسیر عفونی و بسته‌شونده ایجاد می‌کند که مدام چرک جمع می‌کند و دوباره تخلیه می‌شود؛ بنابراین وقتی عفونت در عمق بافت باقی می‌ماند، تنها راه ترمیم کامل، باز کردن یا بستن این مسیر با یک روش جراحی است.

معمولاً هر زمان که فیستول باعث درد مداوم، ترشح مکرر، خارش شدید، تغییر رنگ پوست یا شکل‌گیری آبسه شود، پزشک تشخیص می‌دهد که زمان مداخله رسیده است. حتی اگر علائم خفیف باشند اما عودهای پی‌درپی رخ دهد یا مسیر فیستول به عضله اسفنکتر نزدیک باشد، تأخیر در جراحی می‌تواند پیچیدگی و هزینه درمان را بیشتر کند.

به همین دلیل است که  دکتر سعید نجاری در هیوا لیزر تأکید می‌کند که فیستول، بر خلاف بسیاری از مشکلات گوارشی، در دسته بیماری‌هایی قرار می‌گیرد که درمان قطعی آن تنها با یک روش جراحی یا لیزری امکان‌پذیر است و هرگونه تعویق فقط روند درمان را طولانی‌تر می‌کند.

روش‌های عمل فیستول مقعدی

درمان فیستول مقعدی همیشه به یک شکل انجام نمی‌شود؛ چون مسیر فیستول، عمق آن، میزان التهاب، ارتباط آن با عضله اسفنکتر و سابقه عود، همگی مشخص می‌کنند که کدام تکنیک مناسب‌تر است. به همین دلیل جراح پس از معاینه تصمیم می‌گیرد که از روش‌های سنتی، ترمیمی یا لیزری استفاده کند. هر روش هدف مشترکی دارد: بستن مسیر عفونت و جلوگیری از آسیب به بافت و عضله سالم.

فیستولوتومی

یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال مؤثرترین روش‌های درمان فیستول‌های ساده است. در این روش مسیر فیستول باز می‌شود تا از داخل ترمیم شود. این تکنیک معمولاً برای فیستول‌هایی مناسب است که سطحی هستند و از عضله عبور نمی‌کنند. اگرچه احتمال موفقیت بالا است، اما در مواردی که فیستول عمیق باشد، ممکن است خطر آسیب به اسفنکتر وجود داشته باشد، به همین دلیل برای همه بیماران انتخاب اول نیست.

ستن‌گذاری (Seton)

برای فیستول‌های پیچیده یا عمیقی که از عضله اسفنکتر عبور می‌کنند، ستون‌گذاری یک راه‌حل میانی است. یک نخ یا حلقه مخصوص داخل مسیر قرار می‌گیرد تا التهاب کنترل شود و چرک به‌طور مداوم تخلیه شود. این کار باعث می‌شود مسیر فیستول قبل از جراحی نهایی آماده‌تر شود. ستون‌گذاری گاهی به‌تنهایی هم می‌تواند مسیر را کوچک و درمان را ساده‌تر کند.

روش LIFT

تکنیک LIFT یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای فیستول‌هایی است که بین لایه‌های عضلانی قرار دارند. در این روش، جراح مسیر فیستول را در نقطه‌ای که از میان عضله عبور می‌کند پیدا می‌کند و آن را از همان قسمت قطع و مسدود می‌کند. مزیت اصلی این روش حفظ کامل اسفنکتر است؛ یعنی احتمال بی‌احتیاطی بسیار پایین است و بیمار بعد از جراحی با کمترین درد و دوران نقاهت معمولاً بهبود پیدا می‌کند.

فلپ مخاطی

این روش معمولاً برای فیستول‌هایی استفاده می‌شود که پیچیده، منشعب یا چند بار عود کرده‌اند. جراح بخش داخلی فیستول را می‌بندد و سپس از مخاط روده یک فلپ یا پوشش جدید روی آن قرار می‌دهد تا مسیر کاملاً مهر و موم شود. این روش نیاز به تجربه بالای جراح دارد، اما در موارد سخت یکی از گزینه‌های مؤثر به شمار می‌آید.

لیزر فیستول

لیزر یکی از بهترین و پیشرفته‌ترین روش‌های درمان فیستول مقعدی است؛ روشی کم‌تهاجمی که بدون برش پوستی و بدون آسیب به اسفنکتر انجام می‌شود. در این تکنیک، یک فیبر لیزر داخل مسیر فیستول قرار می‌گیرد و هنگام عقب کشیده شدن، دیواره مسیر را از داخل می‌سوزاند و بسته می‌کند. به دلیل دقت بالا، درد بسیار کم و دوره نقاهت کوتاه، لیزر برای بیماران جوان، کارمندان پشت‌میز، افراد پرمشغله یا کسانی که نمی‌خواهند جراحی سنگین داشته باشند، گزینه‌ای فوق‌العاده مناسب است.

کدام روش برای من مناسب‌تر است؟

انتخاب روش مناسب برای درمان فیستول مقعدی کاملاً وابسته به نوع و پیچیدگی فیستول است؛ یعنی هیچ‌کس نمی‌تواند بدون بررسی مسیر فیستول روی سونوگرافی یا معاینه، یک نسخه واحد برای همه تجویز کند. بعضی فیستول‌ها سطحی و ساده‌اند و با یک جراحی سبک مثل فیستولوتومی درمان می‌شوند، اما برخی دیگر از میان عضله اسفنکتر عبور می‌کنند و نیازمند روش‌هایی دقیق‌تر مثل LIFT یا ستون‌گذاری هستند تا آسیبی به عضلات کنترل‌کننده دفع وارد نشود.

در کنار این عوامل، شرایط شخصی شما هم اهمیت دارد؛ مثلاً اگر فعالیت شغلی‌تان نشستن طولانی مدت است یا نمی‌توانید دوران نقاهت طولانی داشته باشید، روش‌های کم‌تهاجمی مثل لیزر فیستول انتخاب مناسب‌تری خواهد بود، چون درد و دوره بهبود بسیار کمتری دارد. در نهایت، بهترین روش زمانی مشخص می‌شود که پزشک مسیر فیستول را دقیق بررسی کند، عمق آن را بسنجد و بر اساس ساختار آن تصمیم بگیرد؛ یعنی درمان فیستول بیشتر از آنکه «انتخاب بیمار» باشد، انتخاب تخصصیِ بر اساس وضعیت بافت و مسیر فیستول است.

در نهایت بدانید که:

فیستول مقعدی از آن دسته بیماری‌هایی است که برخلاف ظاهر کوچک و علائم اولیه ساده‌اش، می‌تواند به‌سرعت به مشکلی مزمن و دردناک تبدیل شود. چرخه مداوم عفونت، تخلیه چرک، بسته‌شدن و باز شدن مجدد مسیر فیستول باعث می‌شود این بیماری تقریباً هیچ‌وقت خودبه‌خود درمان نشود و در نهایت بیمار را به نقطه‌ای برساند که تنها راه مؤثر، انجام یکی از روش‌های جراحی یا تکنیک‌های کم‌تهاجمی باشد.

امروزه خوشبختانه گزینه‌های درمانی متنوعی وجود دارد؛ از روش‌های سنتی و امتحان‌شده مانند فیستولوتومی گرفته تا روش‌های دقیق‌تری مثل LIFT و حتی تکنیک‌های کاملاً نوین مانند لیزر فیستول (FiLaC) که برای بسیاری از بیماران—به‌خصوص افراد پرمشغله یا کسانی که نمی‌خواهند دوران نقاهت طولانی داشته باشند بهترین انتخاب محسوب می‌شود.

آنچه اهمیت دارد این است که انتخاب روش درمان، کاری تخصصی و وابسته به ساختار فیستول است؛ بنابراین مراجعه به‌موقع به پزشک و انجام بررسی‌های لازم می‌تواند جلوی دردهای طولانی، عفونت‌های مکرر و عوارض احتمالی را بگیرد. فیستول هرچند آزاردهنده است، اما با روش درست و اجرای دقیق آن، درمان قطعی و قابل‌اعتماد دارد؛ کافی است روند درمان را به تعویق نیندازید و انتخاب مناسب را زیر نظر پزشک انجام دهید.