چرا کروکودیل‌ها کپی‌باراها را شکار نمی‌کنند؟

کپی‌باراها (Hydrochoerus hydrochaeris) که از تبار خوکچه‌های هندی هستند، به‌عنوان آرام‌ترین موجودات در قلمرو حیوانات شناخته می‌شوند و به نظر می‌رسد با همه موجودات، حتی کروکودیل‌ها و کایمن‌ها (نوعی گونه تمساح) که شکارچیان خطرناک و بی‌رحمی هستند، رابطه‌ای دوستانه دارند. اما دلیل این همزیستی عجیب چیست و چرا این جوندگان بزرگ معمولاً طعمه‌ی کروکودیل‌ها نمی‌شوند؟

کپی‌باراها (Hydrochoerus hydrochaeris) در بخش‌های وسیعی از آمریکای جنوبی زندگی می‌کنند و معمولاً در کنار رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و مرداب‌ها دیده می‌شوند. آن‌ها بیشتر وقت خود را در گروه‌‌ها و گله‌های بزرگ می‌گذرانند و سرگرم خوردن علف‌ها و گیاهان آبی می‌شوند؛ همین زندگی اجتماعی باعث می‌شود امنیت بیشتری داشته باشند.

چنین سبک زندگی آن‌ها را دقیقاً در قلمرو کروکودیل‌ها و به‌ویژه گونه‌های مختلف کایمن قرار می‌دهد؛ شکارچیانی که در زیستگاه‌های آبی و جنگلی آمریکای جنوبی کمین می‌کنند. با وجود این نزدیکی، کپی‌باراها به‌ندرت شکار این حیوانات می‌شوند و معمولاً در کنارشان بدون خطر زندگی می‌کنند.

به گفته‌ی دکتر الیزابت کنگدن (Elizabeth Congdon)، استاد دانشگاه Bethune-Cookman، در فلوریدا و متخصص گونه‌شناسی، دیدن اینکه کروکودیل‌ها یا کایمن‌ها کپی‌باراها را شکار کنند بسیار غیرمعمول است. او توضیح می‌دهد: «این به معنای آن نیست که کپی‌باراها هیچ‌وقت در منوی غذایی کایمن‌ها قرار نمی‌گیرند، اما چنین اتفاقی خیلی کم پیش می‌آید. وقتی منابع غذایی مثل ماهی‌ها فراوان باشند، شکار کپی‌باراها برای آن‌ها ارزش و اولویت ندارد. حتی در طبیعت دیده شده که این دو گونه کنار هم استراحت کرده‌اند.» البته استثنا نیز وجود دارد؛ بچه‌کپی‌باراها اغلب طعمه‌ی بسیاری از شکارچیان می‌شوند و حتی پرندگان شکاری هم آن‌ها را شکار می‌کنند.

چرا کایمن‌ها کپی‌باراها را نمی‌خورند؟

دلیل اصلی این همزیستی غیرمنتظره، توانایی دفاعی کپی‌باراهاست. این حیوانات از دور آرام و بی‌خطر به نظر می‌رسند، اما در واقع دندان‌های جلویی بسیار بزرگ و تیزی دارند که در صورت نیاز می‌تواند آسیب جدی وارد کند. دکتر الیزابت کنگدن (Elizabeth Congdon) توضیح می‌دهد: «کپی‌باراها دندان‌های بزرگ و تیز دارند. وقتی این ویژگی با جثه‌ی نسبتاً بزرگشان ترکیب شود، شکار آن‌ها برای کروکودیل‌ها ارزش ریسک آسیب دیدن ندارد. به همین دلیل، بسیاری از شکارچیان ترجیح می‌دهند به سراغ طعمه‌های ساده‌تر بروند.»

این رابطه دوستانه تنها به کروکودیل‌ها محدود نمی‌شود. کپی‌باراها به‌عنوان گیاه‌خواران آرام، با گونه‌های دیگر نیز همزیستی دارند و اغلب در کنار حیوانات مختلف دیده می‌شوند. دکتر کنگدن ادامه می‌دهد: «تصاویر زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد پرندگان روی پشت کپی‌باراها نشسته‌اند یا لاک‌پشت‌ها هنگام خواب روی بدنشان آفتاب گرفته‌اند. در باغ‌وحش‌ها و محیط‌های نگهداری هم نمونه‌های مشابهی وجود دارد؛ کافی است کپی‌باراها به علف تازه و یک برکه‌ی خنک دسترسی داشته باشند تا آرام و بی‌دردسر زندگی کنند. این ویژگی باعث شده کپی‌باراها به نمادی از آرامش و همزیستی در دنیای حیوانات تبدیل شوند.»

آیا انسان‌ها کپی‌بارا می‌خورند؟

هرچند کایمن‌ها، جگوارها، آناکونداها، اوسلوت‌ها (از خانواده گربه‌سانان شبیه به پلنگ) و عقاب‌های هارپی در شرایط خاص کپی‌باراها را شکار می‌کنند، اما بزرگ‌ترین تهدید برای این جوندگان آرام انسان‌ها هستند. در بسیاری از جوامع آمریکای جنوبی، شکار و مصرف گوشت کپی‌بارا امری رایج است؛ حتی با وجود اینکه در برخی کشورها قوانین ممنوعیت شکار وجود دارد. برای کاهش فشار بر جمعیت‌های طبیعی، در سال‌های اخیر مزارع پرورش کپی‌بارا راه‌اندازی شده و این گونه نشان داده که برای استفاده تجاری نیز سازگاری خوبی دارد.

با این حال، نباید آرامش ظاهری کپی‌باراها باعث شود آن‌ها را بی‌خطر تصور کنیم. آن‌ها اگر تحریک شوند، توانایی دفاعی بالایی دارند و می‌توانند با گاز گرفتن آسیب جدی وارد کنند. آمار دقیق حملات این جوندگان بزرگ در آمریکای جنوبی موجود نیست، اما گزارش‌های رسانه‌ای و ویدئوهای منتشرشده نشان می‌دهد که کپی‌باراها گاهی به حیوانات خانگی یا حتی انسان‌ها حمله کرده‌اند.

در نهایت، حتی آرام‌ترین موجودات نیز مرزی برای تحمل دارند و اگر این مرز شکسته شود، واکنش آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.