موشکی که قرار بود دشمنان روسیه را وحشت‌زده کند، بار دیگر سقوط کرد

روز جمعه، یک موشک بالستیک قاره‌پیمای روسی در یک آزمایش برنامه‌ریزی‌شده از یک انبار زیرزمینی در دشت جنوبی این کشور شلیک شد تا یک کلاهک آزمایشی را به منطقه‌ای دورافتاده در فاصله تقریبا ۴۰۰۰ مایلی برساند. با این حال، این موشک حتی نتوانست به ارتفاع ۴۰۰۰ پایی برسد و پس از پرتاب سقوط کرد. ارتش روسیه درباره این اتفاق سکوت کرده، اما صدای سقوط این موشک تا کیلومترها در اطراف پایگاه هوایی دومباروفسکی در اورنبورگ، نزدیک مرز روسیه و قزاقستان شنیده شده و اثرات آن قابل مشاهده است. سپس ویدیویی از این حادثه توسط یک وبلاگ روسی در تلگرام منتشر گردید و در سایر شبکه‌های اجتماعی نیز به‌طور گسترده وایرال شد؛ این ویدیو نشان می‌دهد که موشک بلافاصله پس از پرتاب از مسیر خود منحرف شد، به‌صورت وارونه چرخید، قدرتش را از دست داد و در فاصله کمی از محل پرتاب سقوط کرد.

طبق گفته پاول پودویگ، محقق ارشد موسسه تحقیقاتی خلع سلاح سازمان ملل متحد در ژنو، این موشک پیش از برخورد به زمین، احتمالا به عنوان بخشی از عملیات پرتاب محموله، یک قطعه را بیرون انداخته است. سقوط موشک روسیه موجب شکل‌گیری یک گوی آتشین و ابر قرمز-قهوه‌ای سمی شد که نشانه‌ای از ترکیب سیمی هیدرازین و نیتروژن تتراکسید بود؛ این ترکیب برای تامین سوخت قدرتمندترین موشک‌های قاره‌پیمای روسیه استفاده می‌شود. تصاویر ماهواره‌ای که از روز جمعه به بعد ثبت شده‌اند، نشان‌دهنده یک گودال و محل سوختگی در نزدیکی مکان هستند. تحلیلگران می‌گویند شرایط پرتاب نشان می‌دهد روسیه احتمالا در حال آزمایش موشک RS-28 Sarmat بوده، سلاحی که برای رسیدن به اهداف در فاصله بیش از ۱۱۰۰۰ مایل (۱۸۰۰۰ کیلومتر) طراحی شده است و دوربردترین موشک جهان به شمار می‌رود.

سلاح غیرقابل استفاده روسیه

به گفته مرکز تحقیقات استراتژیک و بین‌المللی، موشک Sarmat، نسل بعدی موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای سنگین روسیه است که می‌تواند حداکثر ۱۰ کلاهک هسته‌ای بزرگ، ترکیبی از کلاهک‌ها و سامانه‌های ویرانگر یا وسایل هایپرسونیک با قابلیت پرتاب از ارتفاع بالا را حمل کند. به عبارت دیگر، این موشک یک سلاح آخرالزمانی محسوب می‌شود که برای استفاده در یک جنگ هسته‌ای تمام‌عیار بین روسیه و ایالات متحده طراحی شده است. بنابراین جای تعجبی ندارد که مقامات روسیه تمایل دارند درباره توانمندی‌های موشک جدید خود صحبت کنند. ولادیمیر پوتین، موشک Sarmat را سلاحی منحصربه‌فرد توصیف کرده است که وحشت در دل افرادی می‌اندازد که با لفاظی‌های تهاجمی تلاش می‌کنند روسیه را تهدید کنند. دیمیتری روگوزین، رئیس سابق سازمان فضایی این کشور، پس از اولین پرواز آزمایشی موشک مذکور در سال ۲۰۲۲، آن را ابرسلاح نامید.

تا به امروز، موشک Sarmat بارها شکست خورده است. ظاهرا اولین پرواز آزمایشی همه‌جانبه این موشک در سال ۲۰۲۲ به خوبی پیش رفت، اما از آن زمان این برنامه با یک سری شکست‌های پی‌در‌پی روبرو شده که مهم‌ترین آن‌ها، انفجار فاجعه‌بار سال گذشته است که پرتابگاه زیرزمینی موشک مذکور در شمال روسیه را نابود کرد. موشک Sarmat جایگزین ناوگان قدیمی موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای استراتژیک R-36M2 روسیه خواهد شد که در اوکراین ساخته شده بودند. طبق اعلام وزارت دفاع روسیه، موشک RS-28 که گاهی شیطان ۲ (Satan II) نیز نامیده می‌شود، نتیجه همکاری صنعتی روسیه است. البته ویدیوی وایرال شده فاقد وضوح لازم برای نشان دادن مدل دقیق موشک است، اما تحلیلگران باور دارند که آن موشک به احتمال زیاد Sarmat یا R-36M2 بوده است. سیلوی موشکی که برای آزمایش روز جمعه استفاده شد، اخیرا بازسازی شده است. احتمالا این کار پس از تخریب این مکان در سال گذشته، برای پشتیبانی از آزمایشات موشک جدید روسیه انجام شده است.

اتین مارکوز، تحلیلگر تسلیحات استراتژیک در مرکز تحقیقات استراتژیک فرانسه، می‌گوید کار بازسازی سیلوی اشاره‌شده در بهار امسال، پس از آب شدن یخ‌ها آغاز شد. مارکوز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: “نوسازی فوری سیلوی موشکی در دومباروفسکی، این فرضیه را تقویت می‌کند که حادثه هفته گذشته مربوط به موشک Sarmat بوده و نه R-36M2 که آخرین آزمایش آن بیش از ۱۰ سال پیش انجام شده است. مارکوز در ادامه افزود: “اگر این واقعا یک شکست دیگر در پروژه Sarmat باشد، برای آینده میان‌مدت صنعت دفاعی روسیه بسیار بد خواهد بود. موشک‌های قدیمی R-36M2 که بخش قابل توجهی از کلاهک‌های هسته‌ای استراتژیک روسیه را حمل می‌کنند، احتمالا دیرتر کنار گذاشته خواهند شد. این موشک‌ها تا سال ۲۰۱۴ توسط اوکراین نگه داشته می‌شدند، اما اکنون مشخص نیست در کجا قرار خواهند گرفت.”

پادویگ، محقق سازمان ملل که وبلاگ نیروهای هسته‌ای روسیه را نیز اداره می‌کند، با مارکوز موافق است. او در وب‌سایت خود نوشت: “باتوجه به اینکه موشک R-36M2 به‌زودی از رده خارج می‌شود، بسیار بعید است که روسیه بخواهد آن را آزمایش کند. بنابراین، موشکی که سقوط کرد، Sarmat بوده است.” این شکست، موجب به‌وجود آمدن عدم قطعیت جدیدی درباره آمادگی زرادخانه هسته‌ای روسیه می‌شود. اگر این واقعا آزمایش یکی از موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای قدیمی‌تر روسیه بود، نتیجه آن سوالاتی را درباره فرسودگی و از رده خارج شده قطعات آن در ذهن کارشناسان ایجاد می‌کرد. در صورت محتمل‌تر بودن پرواز آزمایشی موشک جدید روسیه، سقوط آن می‌تواند آخرین مورد از مشکلاتی باشد که ورود آن را با ناوگان موشکی این کشور از سال ۲۰۱۸ به تاخیر انداخته است.

در حالی که آزمایش موشک Sarmat با مشکل مواجه شده، منابع نظامی روسیه به حنگ علیه اوکراین اختصاص داده شده است، جنگی که در آن هواپیماها، توپخانه‌ها، پهپادها و نیروهای روسی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. پوتین در حین سخنرانی با اشاره به به زرادخانه استراتژیک خود، نسبت به افزایش دخالت ایالات متحده یا اروپا در جنگ هشدار داده است. اما در واقعیت، فرایند نوسازی نیروهای هسته‌ای روسیه متوقف شده است، در حالی که کرملین مشغول تجدید قوا برای جنگ با اوکراین است. روسیه همچنین نسخه سبک‌تری از موشک‌های بالستیک قاره‌پیما دارد که می‌توانند یک کلاهک یا تعداد کمی MIRV (وسیله‌هایی با قابلیت بازگشت به جو و هدف‌گیری چندگانه) را حمل کنند؛ هریک از این موشک‌ها سلاح هسته‌ای خود را دارند. هنگامی که موشک Sarmat پرتاب می‌شود، قادر است تعداد زیادی کلاهک هسته‌ای را به اهداف دوردست برساند.

طبق هشدارهای مربوط به حریم هوایی که روز دوشنبه صادر شدند و از خلبانان خواسته شد از مسیر پرواز موشک Yars فاصله بگیرند، روسیه قصد دارد این سلاح که یکی از موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای کوچک‌تر این کشور است را در هفته آینده آزمایش کند. روسیه نیز مانند ایالات متحده، به‌طور منظم زرادخانه موشکی خود را آزمایش می‌کند تا از آمادگی نیروهای هسته‌ای خود برای جنگ اطمینان حاصل کند. چند روز پیش از آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیما روسیه، نیروهای هوایی ایالات متحده حداقل یک هواپیمای نظارتی RC-135S Cobra Ball را به آلاسکا فرستاد، پروازی سه ساعته از محدوده اصابت موشک روسیه در سیبری. طبق اعلام نیروهای این ایالات متحده، این هواپیما به سنسورهای نوری و الکترونیکی برای نظارت بر آزمایشات موشک‌های بالستیک مجهز شده و داده‌هایی را جمع‌آوری می‌کند که برای تائید انطباق با پیمان تسلیحاتی و توسعه مفاهیم دفاع استراتژیک و دفاع موشکی آمریکا مهم است.”

پوتین در سخنرانی ماه گذشته‌اش اعلام کرد که موشک Sarmat پیش از پایان سال میلادی جاری، آزمایشات جنگی را پشت سر می‌گذارد و بعدا وارد ناوگان موشکی روسیه خواهد شد. اگر موشکی که روز جمعه پرتاب شد، ‌Sarmat باشد، واضح است که رهبران روسیه نمی‌توانند برای استفاده نظامی روی آن حساب کنند. حتی پیش از حادثه هفته گذشته، برخی تحلیلگران به احتمال لغو برنامه موشک مذکور و تکیه بر موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای کوچک‌تر روسیه اشاره کرده بودند. برخلاف Sarmat، بسیاری دیگر از موشک‌های بالستیک این کشور که روی خشکی یا دریا مستقر هستند، از پرتابگرهای متحرک برخوردار هستند. یک پژوهشگر روسی در مسکو، روز شنبه در شبکه‌های اجتماعی گفت: “بهتر است پروژه موشک Sarmat برای همیشه لغو شود.”