ابرنواختری عظیم با درخشش معادل هزار خورشید با چشم غیرمسلح قابل مشاهده خواهد بود

یک سامانه ستاره‌ای فوق‌العاده درخشان که سال‌ها ذهن اخترشناسان را به خود مشغول کرده، به‌زودی می‌تواند آسمان را با درخششی هسته‌ای برابر با هزاران خورشید روشن کند. پژوهش‌های تازه نشان می‌دهند که این رویداد آن‌قدر پرنور خواهد بود که حتی با چشم غیرمسلح از زمین، چه در شب و چه در روز، می‌توان آن را دید. سامانه ستاره‌ای V Sagittae شامل یک کوتوله سفید (هسته متراکم یک ستاره خورشیدمانند مرده) و یک ستاره پرجرم‌تر است که در فاصله حدود ۱۰ هزار سال نوری در صورت فلکی Sagitta (پیکان) قرار دارد. کوتوله سفید با سرعتی بی‌سابقه در حال بلعیدن ماده از ستاره چسبیده به خود است و این فرآیند به‌زودی به انفجاری عظیم منجر خواهد شد.

این دو ستاره در مداری بسیار نزدیک به یکدیگر قرار دارند و تنها طی ۱۲.۳ ساعت یک بار مدار کامل خود را طی می‌کنند. با هر چرخش، فاصله میان آن‌ها کمتر می‌شود و اکنون پژوهشگران تأیید کرده‌اند که این رقص مرگبار در نهایت با برخورد مستقیم دو ستاره پایان خواهد یافت؛ برخوردی که به انفجار ابرنواختری منجر می‌شود و شدت نور آن به حدی خواهد بود که حتی در روشنایی روز از زمین قابل مشاهده است. پابلو رودریگز-گیل (Pablo Rodríguez-Gil)، استاد مؤسسه اخترفیزیک جزایر قناری در اسپانیا و از نویسندگان این پژوهش، در بیانیه‌ای توضیح داد: «انباشت ماده روی سطح کوتوله سفید احتمالاً در سال‌های آینده به انفجار ابرنواختر منجر خواهد شد؛ رویدادی که باعث می‌شود سامانه V Sagittae با چشم غیرمسلح در آسمان دیده شود.»

یک بمب هسته‌ای مداری

پژوهشگران همچنین V Sagittae را به‌عنوان یک منبع پرتو ایکس فوق‌نرم (SSS) شناسایی کردند؛ سامانه‌ای که پرتوهای ایکس کم‌انرژی تولید می‌کند. اشتهای سیری‌ناپذیر کوتوله سفید و گرانش شدید آن باعث ایجاد واکنش‌های گرماهسته‌ای پایدار روی سطحش شده و این ستاره را به یک بمب هسته‌ای مداری بدل کرده است. به گفته پژوهشگران، V Sagittae درخشان‌ترین منبع پرتو ایکس فوق‌نرم در کهکشان محسوب می‌شود، بطوریکه حتی در کم‌نورترین حالت، این سامانه ۱۰۰ برابر درخشان‌تر از دیگر ستاره‌های متغیر است. سرعت ورود ماده به دیسکِ برافزایشی کوتوله سفید به‌طور چشمگیر و غیرقابل پیش‌بینی تغییر می‌کند و گاهی تنها در چند روز دگرگون می‌شود. بخشی از این ماده از سامانه خارج شده و حلقه‌ای گازی پیرامون هر دو ستاره تشکیل داده که به‌عنوان «دیسک دوتایی» شناخته می‌شود و شعاعی دو تا چهار برابر فاصله میان دو ستاره دارد.

ابرنواختر در روز

این آشفتگی در فرایندِ برافزایش و درخشندگی شدید نشانه‌ای از مرگ V Sagittae است و پیش از پایان نهایی، این سامانه با انفجار نوا آغاز خواهد شد. نوا زمانی رخ می‌دهد که کوتوله سفید بیش از حد ماده جذب کرده و سپس آن را به‌طور انفجاری از سطح خود بیرون می‌ریزد. این انفجارها کوتوله سفید را نابود نمی‌کنند، اما درخششی خیره‌کننده دارند و می‌توانند صدها هزار برابر خورشید نورافشانی کنند. نواها می‌توانند در طول هزاران یا میلیون‌ها سال چندین بار رخ دهند.

با این حال، این نمایش تنها مقدمه‌ای برای رویداد اصلی خواهد بود و زمانی که دو ستاره به‌طور کامل در هم فرو می‌روند و برخورد می‌کنند، انفجار ابرنواختری رخ خواهد داد که آن‌قدر درخشان است که حتی در روز از زمین قابل مشاهده خواهد بود. بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا، این رویداد ممکن است تا سال ۲۰۶۷ رخ دهد، اما باید توجه کرد که تکامل ستاره‌ای فرآیندی پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی بوده و زمان رخ دادن آن ممکن است تغییر کند.

به همین دلیل، علاقه‌مندان به نجوم باید نگاه خود را به سمت صورت فلکی Sagitta معطوف کنند؛ جایی که ابتدا نوا و سپس ابرنواختری عظیم پایان یکی از شگفت‌انگیزترین سامانه‌های ستاره‌ای کهکشان ما را رقم خواهد زد. این رویداد نه‌تنها یک پدیده علمی مهم، بلکه فرصتی تاریخی برای مشاهده یکی از درخشان‌ترین نمایش‌های کیهانی از سطح زمین خواهد بود.