گروهی از باستان‌شناسان موفق شده‌اند بقایای یک شهر قرون‌وسطایی را پیدا کنند که زیر آب‌های دریاچه ایسیک کول در شرق قرقیزستان پنهان مانده بود.
آخرین مرحله از این کاوش‌ها از پاییز ۲۰۲۵ آغاز شد و تمرکز آن بر مجموعه غرق‌شده تورواگیر در بخش شمال‌باختری دریاچه بود. در همین منطقه باستان‌شناسان یک گورستان قرون‌وسطایی، ظرف‌های بزرگ سفالی و بخش‌هایی از سازه‌ای از آجر پخته پیدا کردند که احتمالا مسجد یا حمام بوده است.
دریاچه ایسیک کول، هشتمین دریاچه عمیق جهان، در گذشته بر مسیر جاده ابریشم قرار داشت و این شهر غرق‌شده نیز به احتمال زیاد یکی از ایستگاه‌های مهم این مسیر بوده است. اما در آغاز سده پانزدهم، زمین‌لرزه‌ای بزرگ شهر را به زیر آب برد و بقایای آن تا امروز همان‌جا مانده است.
بقایای غرق‌شده یک شهر قرون‌وسطایی در دریاچه ایسیک کول
طبق اعلام انجمن جغرافیایی روسیه، که هزینه این پروژه را تامین کرده، این اکتشاف چهار بخش از دریاچه را دربر می‌گرفت؛ در عمق‌هایی بین حدود یک تا چهار متر. در بخش نخست، چندین سازه آجری شناسایی شد. یکی از این سازه‌ها سنگ آسیابی داشت که برای خرد کردن و آسیاب گندم استفاده می‌شد.
در ادامه سازه‌ای پیدا شد که احتمالا مسجد، حمام یا مدرسه اسلامی بوده است. در کنار این ساختمان‌ها، چند ساختار سنگی و تیرهای چوبی نیز کشف شد. قرار است این تیرها برای سن‌سنجی رادیوکربن و تحلیل دندروکرونولوژی ارسال شوند تا قدمت دقیق آنها مشخص شود.
در بخش دوم، باستان‌شناسان یک گورستان مسلمان متعلق به سده سیزدهم یا چهاردهم را پیدا کردند که به شدت بر اثر شوری آب دریاچه فرسایش یافته بود.
ماکسیم منشی‌کوف، سرپرست گروه کاوش، گفت: «در سده سیزدهم، با نفوذ اردوی زرین، اسلام در این منطقه گسترش یافت. احتمالا گورستانی که در بستر دریاچه پیدا کرده‌ایم به همین دوره مربوط است.»
باستان‌شناسان همچنین چند تدفین نزدیک این گورستان پیدا کردند که همگی بر اساس سنت اسلامی انجام شده بودند؛ با اسکلت‌هایی رو به شمال و صورت‌هایی که به سوی کعبه در مکه قرار داشت. دو اسکلت، یکی متعلق به یک مرد و دیگری یک زن، برای بررسی‌های تکمیلی بیرون آورده شده‌اند.
بخش سوم دریاچه شامل چند نمونه سفال قرون‌وسطایی بود و بخش چهارم سازه‌های گرد و چهارگوشی را در خود داشت که از خشت ساخته شده بودند.
بازخوانی تاریخ شهری که زمانی در کنار دریاچه ایسیک کول قد برافراشته بود
این شهر قرون‌وسطایی در مسیر جاده ابریشم قرار داشت؛ مسیری راهبردی که صدها سال محل رفت‌وآمد بازرگانان و مسافران از آسیای شرقی تا اروپا بود. به نظر می‌رسد این محوطه تازه کاوش‌شده یکی از ایستگاه‌های مهم کاروان‌ها در مسیر چین بوده است.
والری کولچنکو، پژوهشگر آکادمی علوم قرقیزستان، به هریتیج دیلی گفت: «محوطه‌ای که در حال مطالعه آن هستیم شهری بزرگ یا یک مرکز تجاری مهم در یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های جاده ابریشم بوده است.»
برای روشن شدن پیشینه تاریخی این شهر، پژوهشگران علاوه بر کاوش‌های زیرآبی، اسناد قرون‌وسطایی را نیز بررسی کردند. یافته‌ها نشان می‌دهد که در سده دهم، دودمانی ترک به نام دولت قراخانیان قدرت‌گیری در این منطقه را آغاز کرده بود.
منشی‌کوف افزود: «در اینجا مردم دین‌های گوناگون داشتند: تنگری‌باوری، بودیسم، مسیحیت نسطوری. نخبگان حاکم گرچه در دوره‌های مختلف به اسلام گرایش داشتند، اما اسلام تنها از سده سیزدهم در آسیای مرکزی گسترش یافت. پیش از آن بیشتر دین طبقه فرمانروا و گروه‌های فعال در اقتصاد بود.»
اما رونق این شهر ناگهان در آغاز سده پانزدهم پایان یافت؛ زمانی که زمین‌لرزه‌ای ویرانگر آن را به زیر آب‌های دریاچه ایسیک کول فرستاد.
کولچنکو گفت: «پس از این فاجعه، جمعیت منطقه به طور چشمگیری تغییر کرد و تمدن شکوفای این شهر قرون‌وسطایی از میان رفت.»
source