دانشمندان هشدار می‌دهند آتشفشان‌های مخفی و کمتر شناخته‌شده، تهدیدی بزرگتر از آتشفشان‌های مشهور برای جهان محسوب می‌شوند و می‌توانند فجایعی غیرمنتظره رقم بزنند.
آتشفشان‌های روی زمین، به ویژه انواع پنهان و کمتر رصد شده، تهدیدی جدی برای حیات بشری محسوب می‌شوند. برخلاف آتشفشان‌های مشهور و فعال که همواره تحت نظارت هستند، شمار زیادی از این پدیده‌های طبیعی خفته، به دلیل ظاهر آرام خود، سال‌ها بدون پایش باقی می‌مانند.
این آتشفشان‌های خاموش می‌توانند بدون هشدار قبلی فوران کرده و پیامدهای فاجعه‌بار جهانی به بار آورند. بنابراین، نیاز به تغییر رویکرد و افزایش نظارت بر فعالیت‌های آتشفشانی در سراسر جهان ضروری است.
آتشفشان‌های مخفی؛ بمب‌های ساعتی خفته زمین
آتشفشان‌های پنهان، که اغلب بدون نظارت باقی می‌مانند، بیش از آنچه تصور می‌شود فعال هستند. در مناطقی مانند اقیانوس آرام، آمریکای جنوبی و اندونزی، تقریباً هر ۷ تا ۱۰ سال یک بار فوران از یک آتشفشان بدون تاریخچه ثبت‌شده رخ می‌دهد که می‌تواند اثرات غیرمنتظره و گسترده‌ای داشته باشد.
یکی از این موارد در نوامبر ۲۰۲۵ (آذر ۱۴۰۴) در اتیوپی به وقوع پیوست؛ آتشفشان هائلی گوبی (Hayli Gubbi) برای اولین بار در تاریخ ثبت‌شده (حداقل ۱۲۰۰۰ سال) فوران کرد. این فوران، ستون‌های خاکستر را به ارتفاع حدود ۱۳.۷ کیلومتر به آسمان فرستاد و مواد آتشفشانی تا یمن بارید و وارد حریم هوایی شمال هند شد.
تاریخچه مدرن نیز نمونه‌های مشابهی دارد. در سال ۱۹۸۲، آتشفشان ال چیچون (El Chichón) در مکزیک که کمتر شناخته شده و فاقد نظارت بود، پس از قرن‌ها خاموشی به‌طور انفجاری فوران کرد. این فوران‌ها بیش از ۲ هزار نفر را کشت و ۲۰ هزار نفر را بی‌خانمان کرد و بدترین فاجعه آتشفشانی مکزیک در دوران مدرن را رقم زد.
گوگرد حاصل از این فوران، ذرات بازتابنده در جو فوقانی ایجاد کرد که منجر به خنک‌شدن نیمکره شمالی و جابه‌جایی موسمی آفریقا به سمت جنوب شد و خشکسالی شدیدی را به بار آورد. این پدیده، در نهایت به قحطی اتیوپی در سال‌های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۵ دامن زد و جان حدود ۱ میلیون نفر را گرفت.
چرا آتشفشان‌های ناشناخته خطرناک‌ترند؟
علی‌رغم درس‌هایی که از فجایع گذشته گرفته‌ایم، سرمایه‌گذاری جهانی در علم آتشفشان‌شناسی متناسب با خطرات پیشرفت نکرده است. کمتر از نیمی از آتشفشان‌های فعال جهان تحت نظارت هستند و تحقیقات علمی به‌طور نامتناسبی بر تعداد محدودی از آتشفشان‌های معروف تمرکز دارند.
برای مثال، تعداد مطالعات منتشر شده درباره کوه اتنا (Mount Etna) در ایتالیا، بیشتر از مجموع کل مطالعات درباره ۱۶۰ آتشفشان اندونزی، فیلیپین و وانواتو است. این مناطق از پرجمعیت‌ترین مناطق آتشفشانی روی زمین هستند، اما کمتر مورد درک قرار گرفته‌اند.
فوران‌های بزرگ صرفاً بر جوامع اطراف خود تأثیر نمی‌گذارند؛ آن‌ها می‌توانند به‌طور موقت سیاره را خنک کنند، الگوهای موسمی را مختل و برداشت محصولات را در کل مناطق کاهش دهند. در گذشته، چنین تغییراتی به قحطی، شیوع بیماری و تحولات بزرگ اجتماعی کمک کرده است، اما دانشمندان هنوز فاقد یک سیستم جهانی برای پیش‌بینی یا مدیریت این خطرات آینده هستند.
این وضعیت عمدتاً به سوگیری‌های انسانی برمی‌گردد؛ بسیاری از مردم فرض می‌کنند آنچه آرام بوده، آرام باقی می‌ماند (سوگیری عادی‌سازی). اگر یک آتشفشان برای نسل‌ها فوران نکرده باشد، معمولاً به‌طور غریزی ایمن در نظر گرفته می‌شود. جالب است بدانید که سه چهارم فوران‌های بزرگ (مانند ال چیچون و بزرگتر) از آتشفشان‌هایی می‌آیند که حداقل ۱۰۰ سال آرام بوده‌اند و در نتیجه، کمترین توجه را دریافت می‌کنند.
نیاز مبرم به رصد و آمادگی جهانی
برای رفع این مشکل، سازمان‌هایی مانند اتحادیه جهانی خطر آتشفشان (Global Volcano Risk Alliance) تأسیس شده‌اند که بر آمادگی پیشگیرانه برای فوران‌های پرخطر تمرکز دارند. این سازمان‌ها با دانشمندان، سیاست‌گذاران و سازمان‌های بشردوستانه همکاری می‌کنند تا خطرات نادیده گرفته شده را برجسته سازند، ظرفیت نظارتی را در جایی که بیشترین نیاز وجود دارد تقویت کنند و از جوامع قبل از وقوع فوران‌ها حمایت نمایند.
آمادگی در برابر آتشفشان‌ها باید فعالانه و پیشگیرانه باشد نه واکنشی. زمانی که آتشفشان‌ها رصد می‌شوند، زمانی که جوامع می‌دانند چگونه پاسخ دهند و زمانی که ارتباط و هماهنگی بین دانشمندان و مقامات مؤثر است، هزاران زندگی نجات می‌یابد. فجایع در سال ۱۹۹۱ (در کوه پیناتوبو (Mount Pinatubo) در فیلیپین)، در سال ۲۰۱۹ (در کوه مراپی (Mount Merapi) در اندونزی) و در سال ۲۰۲۱ (در لا سوفریر (La Soufrière) در جزیره سنت وینسنت در کارائیب) به همین روش دفع شده‌اند.
جهان باید توجه خود را به سمت آتشفشان‌های کم‌نظارت در مناطقی مانند آمریکای لاتین، جنوب شرق آسیا، آفریقا و اقیانوس آرام معطوف کند؛ مکان‌هایی که میلیون‌ها نفر در نزدیکی آتشفشان‌هایی با سابقه تاریخی کم یا بدون سابقه زندگی می‌کنند. اینجاست که بزرگترین خطرات نهفته است و حتی سرمایه‌گذاری‌های متوسط در نظارت، هشدار زودهنگام و آمادگی جامعه می‌تواند بیشترین جان‌ها را نجات دهد.
source