ترک‌های خطرناک در سپر حفاظتی چرنوبیل؛ هشدار جهانی درباره تهدید زیست‌محیطی

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در گزارشی تازه اعلام کرد سپر حفاظتی نیروگاه چرنوبیل، که پس از فاجعه هسته‌ای سال ۱۹۸۶ ساخته شده بود، در اثر حمله پهپادی روسیه در فوریه ۲۰۲۵ آسیب جدی دیده و دیگر نمی‌تواند نقش اصلی خود در مهار مواد رادیواکتیو را ایفا کند. این خبر موجی از نگرانی‌های جهانی درباره احتمال نشت مواد مرگبار و تهدید سلامت میلیون‌ها نفر ایجاد کرده است.

سازه موسوم به New Safe Confinement (NSC) که در سال ۲۰۱۶ با هزینه‌ای نزدیک به ۲ میلیارد دلار ساخته شد، وظیفه داشت بقایای راکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل را در بر بگیرد و مانع انتشار مواد رادیواکتیو شود. این سپر فلزی عظیم اکنون با ترک‌ها و حفره‌های قابل‌توجه روبه‌رو شده و بخش‌هایی از پوشش آن از بین رفته است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود تأکید کرده که این سازه «کارکرد اصلی خود را از دست داده» و نیازمند تعمیرات فوری و اساسی است.

حادثه در فوریه ۲۰۲۵ رخ داده و اوکراین مسئولیت حمله را متوجه روسیه دانسته، اما کرملین این اتهام را رد کرده است. کارشناسان می‌گویند با وجود شدت آسیب، ساختارهای باربر و سیستم‌های پایش هنوز فعال هستند و سطح تابش خارج از نیروگاه افزایش نیافته است. با این حال، نگرانی اصلی این است که ادامه جنگ و محدودیت در اجرای بازسازی کامل، می‌تواند خطر نشت رادیواکتیو را در آینده نزدیک جدی‌تر کند و پیامدهای گسترده‌ای به همراه داشته باشد.

اهمیت سپر حفاظتی چرنوبیل در این است که بدون آن، بقایای راکتور آسیب‌دیده بار دیگر می‌تواند محیط زیست و سلامت انسان‌ها را تهدید کند. تجربه تلخ فاجعه سال ۱۹۸۶ نشان داد که انتشار مواد رادیواکتیو نه‌تنها اوکراین، بلکه بخش‌های وسیعی از اروپا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ترک‌های تازه بر سپر حفاظتی یادآور همان خطرات است و کارشناسان بین‌المللی هشدار داده‌اند که هرگونه تأخیر در تعمیر می‌تواند پیامدهایی جبران‌ناپذیر داشته باشد؛ پیامدهایی که نه‌تنها محلی، بلکه جهانی خواهند بود.

رسانه‌های معتبر جهانی از جمله دیلی میل و الجزیره این خبر را پوشش داده‌اند و آن را یکی از جدی‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی سال جاری توصیف کرده‌اند. در شرایطی که جنگ اوکراین ادامه دارد، امکان اجرای تعمیرات اساسی محدود است و تنها اقدامات موقت برای جلوگیری از گسترش آسیب انجام شده است. این اقدامات هرچند مانع فوری از افزایش سطح تابش شده‌اند، اما نمی‌توانند جایگزین بازسازی کامل باشند.

این وضعیت نشان می‌دهد که چرنوبیل، حتی پس از گذشت نزدیک به چهار دهه از فاجعه اولیه، همچنان یک تهدید بالقوه برای جهان باقی مانده است. ترک‌های تازه در سپر حفاظتی نه‌تنها یک مشکل فنی محسوب می‌شوند، بلکه هشداری جدی درباره شکنندگی امنیت هسته‌ای در دوران جنگ و بحران‌های سیاسی هستند؛ هشداری که بار دیگر اهمیت همکاری بین‌المللی و اقدام سریع برای جلوگیری از تکرار فاجعه‌ای مشابه را برجسته می‌کند.