سرطان چشم | تمام چیزهایی که بهتر است بدانید؛ علائم، تشخیص و درمان

سرطان چشم بیماری نادر اما جدی است که می‌تواند بینایی و حتی زندگی انسان را تهدید کند. در این مقاله جامع، به پاسخ این سوالات خواهیم پرداخت که سرطان چشم چیست؟ علائم اولیه، روش‌های تشخیص و درمان آن چگونه است؟

سرطان چشم چیست؟

سرطان چشم اصطلاحی کلی برای انواع مختلف تومورهای بدخیم است که می‌توانند در بافت‌های مختلف چشم یا اطراف آن رشد کنند.

انواع اصلی سرطان چشم عبارتند از:

1. ملانوم چشمی
2. رتینوبلاستوما (بیشتر در کودکان)
3. لنفوم داخل چشمی
4. کارسینوم سلول سنگفرشی ملتحمه

آمار و شیوع سرطان چشم

طبق آمار انجمن سرطان آمریکا:

• سالانه حدود 3,500 مورد جدید این نوع بیماری در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود.
• ملانوم چشمی شایع‌ترین نوع این بیماری در بزرگسالان است.
• رتینوبلاستوما حدود 2 درصد از کل سرطان‌های کودکان را تشکیل می‌دهد.

در ایران، آمار دقیقی از شیوع این بیماری در دسترس نیست، اما تخمین زده می‌شود که شیوع آن مشابه کشورهای توسعه یافته باشد.

علائم اولیه سرطان چشم

تشخیص زودهنگام سرطان چشم برای درمان موفق بسیار حیاتی است. برخی از مهم‌ترین علائم اولیه عبارتند از:

1. تغییر در ظاهر چشم
2. لکه تیره روی عنبیه یا سفیدی چشم
3. تاری دید یا از دست دادن بخشی از میدان بینایی
4. فلاش‌های نور یا نقاط شناور در دید
5. تغییر در حرکت چشم

علائم پیشرفته سرطان چشم

با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم زیر نیز ظاهر شوند:

1. درد چشم
2. قرمزی یا التهاب چشم
3. بیرون زدگی چشم
4. تغییر در اندازه یا شکل مردمک
5. از دست دادن بینایی

روش‌های تشخیص

تشخیص زودهنگام کلید موفقیت در درمان است. روش‌های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. معاینه جامع چشم
2. تصویربرداری (سونوگرافی، سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی)
3. آنژیوگرافی فلورسین
4. بیوپسی (در صورت نیاز)

روش‌های درمان

گزینه‌های درمانی بسته به نوع و مرحله سرطان متفاوت است، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. جراحی: برداشتن تومور یا در موارد پیشرفته، تخلیه چشم
2. پرتودرمانی: استفاده از اشعه برای از بین بردن سلول‌های سرطانی
3. لیزر درمانی: برای تومورهای کوچک
4. شیمی درمانی: سیستمیک یا موضعی
5. ایمونوتراپی: تقویت سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان

آیا سرطان چشم درمان دارد؟

پاسخ به این سوال بستگی به نوع سرطان، مرحله تشخیص و سایر عوامل دارد. بسیاری از موارد سرطان چشم، به‌ویژه زمانی که زود تشخیص داده شوند، می‌توانند با موفقیت درمان شوند. برای مثال، میزان بقای 5 ساله برای ملانوم چشمی حدود 80 درصد است.

اگرچه استفاده از واژه “درمان قطعی” در مورد سرطان با احتیاط صورت می‌گیرد، بسیاری از موارد سرطان چشم، به‌ویژه زمانی که زود تشخیص داده شوند، می‌توانند با موفقیت درمان شوند.

پیش‌آگهی رتینوبلاستوما به طور خاص در سال‌های اخیر بهبود قابل توجهی داشته است، به طوری که میزان بقای 5 ساله برای کودکان در کشورهای توسعه یافته بیش از 95 درصد است.

سرطان چشم در کودکان

سرطان چشم در کودکان، اگرچه نادر است، اما وضعیتی جدی است که نیاز به توجه فوری دارد. با درک علائم اولیه و مراجعه سریع به پزشک، والدین می‌توانند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام داشته باشند.

با پیشرفت در گزینه‌های درمانی، امید به درمان برای کودکان مبتلا به سرطان چشم به طور قابل توجهی بهبود یافته است. معاینات منظم چشم، آگاهی از علائم و آزمایش ژنتیک برای خانواده‌های پرخطر، گام‌های اساسی در مدیریت این بیماری هستند.

علائم اولیه سرطان چشم در کودکان

تشخیص زودهنگام سرطان چشم برای درمان موفق بسیار حیاتی است. برخی از مهم‌ترین علائم اولیه عبارتند از:

1. لکوکوریا (بازتاب سفید مردمک): درخشش سفید یا زرد در مردمک چشم، که اغلب در عکس‌های با فلاش قابل مشاهده است.
2. انحراف چشم (استرابیسم): عدم تقارن در نگاه یا “چشم تنبل”
3. مشکلات بینایی: دشواری در دیدن یا تمرکز بر اشیاء
4. قرمزی یا تورم چشم
5. حرکات غیرعادی چشم یا درد چشم

علائم پیشرفته:

با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم زیر نیز ظاهر شوند:

1. بیرون زدگی چشم (پروپتوز)
2. تغییر رنگ عنبیه
3. التهاب مداوم چشم
4. خونریزی در چشم یا اطراف آن
5. اختلال در حرکت چشم

رتینوبلاستوما چیست؟

شایع‌ترین نوع سرطان چشم در کودکان، رتینوبلاستوما است که از سلول‌های شبکیه چشم منشأ می‌گیرد. این نوع سرطان معمولاً نوزادان و کودکان زیر پنج سال را مبتلا می‌کند. اگر این بیماری زود تشخیص داده شود قابل درمان است.

رتینوبلاستوما یا تومور شبکیه نوعی سرطان پیش‌رونده سریع است که در سلول‌های شبکیه چشم رشد می‌کند. این سرطان از سرطان‌های شایع کودکان زیر 5 سال است.

رتینوبلاستوما باعث افزایش سرعت رشد تومورها می‌شود. طی شش ماه تا یک سال، تومور می‌تواند شکسته شده و عصب بینایی شما را به سمت مغز متاستاز کند و شما را بکشد.

سفیدی در چشم یا لکوکوریا می‌تواند نشانه‌ای از رتینوبلاستوما باشد، از آنجا که رتینوبلاستوما فقط در کودکان رخ می‌دهد، تشخیص آن دشوار است زیرا آن‌ها نمی‌توانند چیزی که مانع دید مناسب می‌شود را بازگو کنند.

آمار ابتلا به سرطان چشم در کودکان

طبق آمار انجمن سرطان آمریکا:

• رتینوبلاستوما حدود 2 درصد از کل سرطان‌های کودکان را تشکیل می‌دهد.
• سالانه حدود 200-300 مورد جدید رتینوبلاستوما در آمریکا تشخیص داده می‌شود.
• میانگین سن تشخیص 2 سالگی است و 95 درصد موارد قبل از 5 سالگی شناسایی می‌شوند.

در ایران، آمار دقیقی از شیوع این بیماری در دسترس نیست، اما تخمین زده می‌شود که شیوع آن مشابه کشورهای توسعه یافته باشد.

روش‌های تشخیص و درمان سرطان چشم کودکان

تشخیص زودهنگام کلید موفقیت در درمان است. روش‌های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. معاینه جامع چشم
2. تصویربرداری (سونوگرافی، سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی)
3. آزمایش ژنتیک، به‌ویژه برای رتینوبلاستومای ارثی

سرطان چشم ارثی

برخی از انواع سرطان چشم می‌توانند ارثی باشند، یعنی خطر ابتلا به آنها از طریق ژن‌ها از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.

این اطلاعات کمک می‌کند تا درک بهتری از جنبه‌های ارثی این بیماری داشته باشند و اهمیت غربالگری و مراقبت‌های پیشگیرانه را درک کنید.

مهم‌ترین نوع سرطان چشم ارثی، رتینوبلاستومای ارثی است.

رتینوبلاستومای ارثی

1. علت: این نوع سرطان به دلیل جهش در ژن RB1 ایجاد می‌شود که معمولاً مسئول سرکوب تومور است.
2. خطر ابتلا: حدود 40 درصد از موارد رتینوبلاستوما ارثی هستند. در این موارد، کودک با یک نسخه جهش‌یافته از ژن RB1 متولد می‌شود.
3. سن بروز: رتینوبلاستومای ارثی معمولاً در سنین پایین‌تر (اغلب قبل از 1 سالگی) بروز می‌کند و اغلب هر دو چشم را درگیر می‌کند.
4. خطر برای خانواده: اگر یکی از والدین دارای جهش ژنی باشد، احتمال انتقال آن به فرزند 50% است.
5. غربالگری: برای خانواده‌هایی که سابقه رتینوبلاستوما دارند، آزمایش ژنتیک و معاینات منظم چشم از بدو تولد توصیه می‌شود.

سایر سرطان‌های چشم با جنبه ارثی:

1. ملانوم چشمی: برخی جهش‌های ژنتیکی مانند BAP1 می‌توانند خطر ابتلا به ملانوم چشمی را افزایش دهند.
2. سندرم خال دیسپلاستیک: این سندرم ارثی خطر ابتلا به ملانوم پوست و چشم را افزایش می‌دهد.

اهمیت مشاوره ژنتیک:

برای افرادی که سابقه خانوادگی سرطان چشم دارند، مشاوره ژنتیک می‌تواند بسیار مفید باشد. این مشاوره می‌تواند:

• خطر ابتلا به سرطان را ارزیابی کند
• برنامه غربالگری مناسب را پیشنهاد دهد
• در تصمیم‌گیری‌های مربوط به بارداری کمک کند

پیشگیری از سرطان چشم ارثی

برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان چشم ارثی هستند موارد زیر باید مورد توجه قرار گیرد:

1. معاینات منظم چشم از سنین پایین توصیه می‌شود
2. آگاهی از علائم اولیه و گزارش فوری هرگونه تغییر در بینایی یا ظاهر چشم اهمیت دارد
3. در برخی موارد، اقدامات پیشگیرانه مانند جراحی یا درمان‌های پیشگیرانه ممکن است در نظر گرفته شود

طول عمر بیماران | آیا سرطان چشم کشنده است؟

امید به زندگی برای بیماران مبتلا به سرطان چشم به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• نوع و مرحله در زمان تشخیص
• سن و سلامت عمومی بیمار
• پاسخ به درمان

اگرچه این بیماری می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد، پیشرفت‌های اخیر در تشخیص و درمان، پیش‌آگاهی را بهبود بخشیده است.

امید به زندگی برای کودکان مبتلا به دلیل پیشرفت‌های درمانی به طور چشمگیری بهبود یافته است. با این حال، عوامل مختلفی بر پیش‌آگهی تأثیر می‌گذارند:

• نوع و مرحله سرطان در زمان تشخیص
• گسترش سرطان به خارج از چشم
• سلامت عمومی کودک
• دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت

اگرچه این بیماری در صورت عدم درمان یا گسترش به سایر قسمت‌های بدن می‌تواند کشنده باشد، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این خطر را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

تشخیص علائم سرطان چشم از روی عکس

روز به روز بر کاربرد فناوری هوش مصنوعی افزوده می‌شود. حالا پس از معرفی یک برنامه برای تشخیص سرطان پوست با استفاده از تلفن همراه، دانشمندان به تازگی موفق به توسعه یک اپلیکیشن شده‌اند که از طریق این فناوری قادر به تشخیص زودهنگام سرطان چشم از روی عکس فرد است!

سفیدی در چشم یا لکوکوریا درخشش غیر طبیعی رنگ سفید در مردمک چشم است که می‌تواند در هنگام عکس یا معاینه چشم مشخص شود.

برنامه تشخیص سرطان چشم از روی عکس

برنامه White Eye Detector یک برنامه مبتنی بر فناوری یادگیری ماشینی است که با اسکن کردن مجموعه عکس‌ها، برای تشخیص علائم اولیه بیماری‌های چشمی استفاده می‌شود.

این برنامه با استفاده از یک الگوریتم به دنبال نشانه‌هایی از بازتاب سفیدی چشم در عکس‌ها است.

نکته قابل توجه آنکه White Eye Detector به قدری دقیق است که در بعضی از کودکان بیش از یک سال قبل از تشخیص پزشکان می‌تواند نشانه‌های اولیه بیماری‌ها را کشف کند.

این برنامه توسط بررسی 53 هزار عکس از 40 کودک که به بیماری‌های مرسوم چشمی مبتلا بوده‌اند از طریق یادگیری ماشینی آموزش دیده است.

دیدن یک نقطه قرمز در چشم  نشانه سلامت آنهاست. با این حال سفیدی کامل چشم می‌تواند نشانه‌هایی از بروز بیماری‌هایی مانند رتینوبلاستوما (سرطان شبکیه)، رتینوپاتی نارس یا آب مروارید باشد.

این برنامه هم اکنون به طور رایگان برای دو سیستم عامل اندروید و iOS از طریق لینک‌های زیر قابل دریافت است.

توجه داشته باشید که White Eye Detector قادر به تشخیص دقیق رتینوبلاستوما نبوده و صرفا می‌تواند بر اساس میزان سفیدی چشم، هشدارهای لازم در جهت مراجعه به دکتر را صادر کند.

نتیجه‌گیری:

سرطان چشم، اگرچه نادر است، اما وضعیتی جدی است که نیاز به توجه فوری دارد. آگاهی از علائم اولیه و مراجعه منظم به چشم پزشک می‌تواند در تشخیص زودهنگام و افزایش شانس درمان موفق نقش مهمی داشته باشد.

با پیشرفت در روش‌های تشخیصی و درمانی، امید به زندگی بیماران مبتلا به این بیماری به طور قابل توجهی بهبود یافته است.

به یاد داشته باشید، اگر متوجه هرگونه تغییر غیرعادی در چشم‌ها یا بینایی خود یا فرزندتان شدید، در مراجعه به متخصص چشم تردید نکنید. تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی در حفظ بینایی و نتیجه درمان ایجاد کند.