آیا یک انسان بالغ می‌تواند شخصیت خود را تغییر دهد؟

شخصیت انسان روی زندگی عاطفی، مسیر شغلی و تعامل با دیگران در جامعه بسیار تاثیر می‌گذارد. آیا یک انسان بالغ توانایی تغییر شخصیت خود و بهبود در زندگی را دارد؟

اگر کمی در اینترنت جستجو کنید، متوجه می‌شوید که می‌توان تست‌های شخصیت‌شناسی فراوانی را مشاهده کرد. این تست‌ها با ارائه تعدادی سوال چند‌گزینه‌ای سعی در ارزیابی شخصیت شما دارند. در واقع طراحان این تست‌ها ادعا می‌کنند که قادر هستند شخصیت فرد را برای ازدواج، کار، انتخاب رشته و … ارزیابی کنند. بسیاری از افراد پس از شرکت در اینگونه تست‌ها از خود پرسیده‌اند که آیا فرد می‌تواند شخصیت خود را تغییر دهد یا خیر.

امکان تغییر شخصیت انسان با یک برنامه منسجم وجود دارد

اول از همه باید بگوییم که اکثر تست‌های شخصیت‌شناسی موجود در اینترنت پایه و اساس علمی ندارند. قطعا نمی‌توان با مشاهده چند تصویر و تشخیص نکات خاصی گفت که فرد ویژگی ذهنی و رفتاری مشخصی دارد. همچنین پژوهش‌های علمی کارایی گسترده تست‌های شخصیت‌شناسی موجود را تایید نمی‌کنند؛ بنابراین نباید چندان به آنها برای تصمیمات مهم زندگی متکی بود.

در واقع این تست‌ها توانسته‌اند صنعتی سودده را شکل دهند و افراد زیادی نیز سعی می‌کنند روی اهمیت آنها برای آینده فرد تاکید کنند. گرچه نکته مهم اینجاست که شخصیت فرد لزوما در طول عمر ثابت نمی‌ماند. معمولا این باور رایج در جوامع مختلف وجود دارد که فرد به‌خاطر مسائل ژنتیکی شخصیت خاصی دارد و امکان تغییر آن نیز افسانه‌ای بیش نیست. همین باور نیز سبب شده که بسیاری از رابطه‌ها نابود شوند و یا فرد از رسیدن به اهداف و آرزوهای خود دست بردارد.

گرچه پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که امکان تغییر شخصیت افراد بالغ وجود دارد. اینکار نیز می‌تواند کاملا آگاهانه و به‌صورت خودخواسته انجام شود. هرچند ابتدا باید کمی در رابطه با ماهیت شخصیت انسان صحبت کنیم.

ماهیت شخصیت انسان

بر اساس تعریف‌های روان‌شناسی شخصیت به رفتار، افکار و نگاه خاص فرد نسبت به جهان اطراف گفته می‌شود. برخی افراد عموما تمایل دارند که در یک موقعیت مشخص جنبه منفی را ببینند و برخی دیگر سعی می‌کنند نکات مثبت را برجسته کنند.

برخی ممکن است در هنگام رانندگی فوق‌العاده عصبانی شوند؛ اما برخی ممکن است با خود بگویند که شاید طرف مقابل می‌خواسته به بیمارستان برود. با همین جمله ساده نیز فرد جلوی عصبانیت خود را می‌گیرد. گروهی تا آخرین لحظه برای انجام دادن کارهای خود صبر می‌کنند و برخی افراد نیز همیشه دوست‌ دارند با برنامه‌ریزی پیش بروند.

می‌توان شخصیت فرد را با توجه به رویکرد او در موقعیت‌های مختلف تا حدودی ارزیابی کرد. پژوهش‌های مختلف علمی نشان می‌دهند که می‌توان شخصیت‌های فرد را با ۵ مشخصه خاص تعریف کرد. مسئله امکان تغییر شخصیت انسان سوال تازه‌ای نیست. از دهه ۱۹۳۰ روان‌شناسان سعی کردند با بررسی لغت‌نامه تمامی صفات مربوط به شخصیت انسان را استخراج کنند.

آنها سپس صفات را دسته‌بندی کردند. به‌عنوان مثال مهربان و صمیمی در یک دسته قرار گرفتند. در نهایت مشخص شد که صفات انسانی را می‌توان در پنج دسته روان‌رنجوری، برونگرایی، وظیفه‌شناسی، مداراجویی و پذیرندگی قرار دادند. بدین‌ترتیب برخلاف باور عمومی شخصیت لزوما ماهیت اصلی وجود شما را شکل نمی‌دهد و لزومی ندارد که نسبت به آن گارد بگیرید.

آنچه که دوست دارید، از آن بیزارید و آن را ترجیح می‌دهید شخصیت شما را شکل نمی‌دهد. حتی حس شوخ‌طبعی فرد را نیز نمی‌توان مترادف با شخصیت دانست. ارزش‌ها و نکات مهم موجود در زندگی فرد هم با شخصیت تفاوت دارند. به‌بیان ساده وقتی از امکان تغییر شخصیت یک فرد در بزرگسالی صحبت می‌کنیم، یعنی فرد بتواند افکار، رفتارها و احساسات خود را در واکنش به موقعیت‌های خاص تغییر دهد.

تغییر آگاهانه شخصیت با تغییر در نگرش

واقعیت اینجاست که تغییر شخصیت کار آسانی نیست. گرچه ما همیشه نسبت به افکار، احساسات و رفتارهای خود کاملا آگاه هستیم. همین نیز به ما کمک می‌کند با شناخت تیپ‌های شخصیتی مختلف خود را تغییر دهیم. تصور کنید که شما چندان به‌دیگران وابسته نیستید. اگر چنین رویکردی باعث شده خود و اطرافیان اذیت شوند و قصد دارید آن را تغییر دهید، کافیست در جهت مقابل فکر کنید.

مثلا با خود بگویید که اگر سر وقت در مکانی حاضر شوم به معنی احترام به دیگران است. از اینکه زودتر از دوستان خود سر قرار می‌رسید احساس غرور کنید و همیشه برای کارهای مختلف زنگ هشدار تنظیم کنید. اینگونه شما از یک شخصیت مستقل فاصله می‌گیرید. اگر احساس کنید که این تغییر مثبت است، رفتارهای خود را ادامه خواهید داد. در این صورت به‌مرور زمان شخصیت شما تغییر می‌کند.

داده‌های علمی این ایده ساده را تایید می‌کنند. به‌طور کلی شخصیت افراد در طول زندگی تغییر خواهد کرد. معمولا نیز با افزایش سن افراد به‌نسبت احساسات منفی کمتری را در ذهن خود نگه می‌دارند و سعی می‌کنند مثبت فکر کنند. همچنین انسان‌ها سعی می‌کنند کاری نکنند که دچار احساس گناه شوند و از قضاوت‌کردن دیگران نیز خودداری خواهند کرد.

البته چنین چیزی در رابطه با همه افراد صدق نمی‌کند. گروهی ممکن است در طول عمر بدون‌ تغییر باقی بمانند و گروهی نیز کاملا به‌فرد دیگری تبدیل شوند. بررسی‌های دانشمندان نشان می‌دهد که اگر فردی آگاهانه سعی کند شخصیت خود را تغییر دهد، کاملا موفق خواهد شد. برای اینکار باید تغییرات کوچک را در مدل فکر کردن یا برخورد با موضوعات مختلف به‌وجود آورد.

جالب اینجاست که حفظ تغییرات کوچک برای مدت ۲۰ هفته می‌تواند نگرش شما را عوض کند. بدین‌ترتیب تغییر شخصیت نه در ۲۰ سال بلکه در مدت کوتاهی انجام می‌شود.

پایداری در تغییر رفتار به‌عنوان نکته طلایی

یک نکته بسیار مهم را نباید فراموش کرد. الگوهای فکری روی رفتار شما و واکنش اطرافیان تاثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال اگر همیشه فکر کنید که افراد مختلف فقط به‌فکر خودشان هستند، قطعا در حضور آنها رویکردی تدافعی خواهید داشت. در این حالت افراد نیز سعی می‌کنند که به‌صورت منفی به‌شما واکنش نشان دهند. به‌عنوان مثال پرخاشگری می‌کنند یا از کنار شما می‌روند. در این حالت شاید فکر کنید که تغییر شخصیت انسان ممکن نیست؛ زیرا دیگران تغییر نخواهند کرد.

گرچه چنین باوری اشتباه است. اگر شما برای ۲۰ هفته رفتار خود را تغییر دهید، اطرافیان نیز به‌تدریج متوجه تغییر شده و سعی می‌کنند به‌صورت مثبت واکنش نشان دهند. چنین برخوردی قطعا شما را برای ادامه مسیر و ایجاد تغییرات بیشتر تشویق خواهد کرد. در پایان فراموش نکنید که تغییر شخصیت با ایجاد تغییرات کوچک ممکن خواهد شد و نمی‌توان ناگهان به انسان دیگری تبدیل شد.

بیشتر بخوانید: برخلاف تصور عمومی مدیتیشن عواقب وحشتناک و بسیار بدی دارد آیا افراد مجرد مي‌توانند در بلند مدت یک زندگی شاد داشته باشند؟ چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟